Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza

 

Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza!

Podczas trwającego remontu budynku Muzeum Elementarza dokonano sensacyjnego

odkrycia, które przenosi nas w czasie do lat 30. XX wieku. Ekipa remontowa, przeszukując

przestrzeń pod podłogą, natrafiła na cenne artefakty – starą fotografię wojskową (datowaną na

1920 rok), egzemplarz „Jednodniówki” z 1934 r, bogato zdobione modlitewniki polsko-

żydowskie oraz księgę inwentarzową wyposażenia domowego z 1937 roku, który zaskoczył

wszystkich swoją różnorodnością i wartością historyczną.

Przypomnijmy, że prace remontowe w Muzeum Elementarza w Kuźnicy Grabowskiej,

które rozpoczęły się w marcu bieżącego roku, mają na celu przebudowę, modernizację

i poprawę warunków ekspozycyjnych tego unikatowego miejsca oraz rozszerzenia

możliwości działań o charakterze edukacyjnym, naukowym i społeczno-kulturalnym.

Muzeum, które gromadzi bogate zbiory związane z legendarnym „Elementarzem” Mariana

Falskiego, wymagało gruntownej renowacji, aby lepiej spełniać oczekiwania lawinowo

rosnącej liczby odwiedzających oraz dostosować się do nowoczesnych standardów.

W odnalezionej księdze inwentarzowej z 1937 roku, sporządzonej dla dworu

Oxnerów, znajdują się szczegółowe informacje dotyczące stanu posiadania właścicieli obiektu

przed wybuchem II wojny światowej. Dokument ten stanowi cenną ewidencję majątku, w tym

dokładne liczbę sztuk porcelany, szkła, srebra oraz pościeli.

Porcelana, często występująca w postaci eleganckich serwisów stołowych,

odzwierciedlała wysoki status rodziny Oxnerów oraz ich dbałość o estetykę i tradycję.

W inwentarzu podano także różnorodne rodzaje szkła, obejmujące zarówno codzienne

naczynia, jak i bardziej wyszukane egzemplarze, które używane były podczas specjalnych

okazji. Srebro, będące symbolem zamożności, również znalazło swoje miejsce w księdze

inwentarzowej. Nie można zapomnieć o pościeli, która w tamtych czasach była istotnym

wyróżnikiem statusu społecznego każdego dworu. W inwentarzu wymieniono liczbę

kompletów pościeli, co świadczy o dbałości o komfort i wygodę mieszkańców dworu.

Zapis z 1937 roku stanowi ważne świadectwo życia codziennego rodziny Oxnerów

i stanu ich majątku, a także obrazuje bogatą kulturę materialną przed burzliwymi czasami II

wojny światowej. Dokument ten, zachowany do dziś, pozwala nam lepiej zrozumieć

historyczny kontekst oraz realia życia w dworach polskich przed wybuchem konfliktu.

Wśród znalezisk, które przyciągają szczególną uwagę, są dwa modlitewniki polsko-

żydowskie datowane na 1910 oraz 1895 rok. Te cenne artefakty stanowią nie tylko ważny

element dziedzictwa religijnego, ale także kulturowego i społecznego Żydów w Polsce.

Jednak najbardziej intrygującym przedmiotem okazała się fotografia wojskowa,

prawdopodobnie z lat dwudziestych ubiegłego wieku przedstawiająca 1. Pułk Strzelców

Bytomskich 167. Pułk Piechoty, w którym służył Seweryn Oxner, ostatni właściciel Kuźnicy

Grabowskiej. Odnalezienia fotografia wraz z „Jednodniówką” z 1934 roku stanowi niezwykle

cenne źródło wiedzy o specyfice tamtych lat. „Jednodniówka” była publikacją, która w

czasach swojej świetności dokumentowała ważne wydarzenia i osiągnięcia jednostki, a także

przedstawiała sylwetki żołnierzy oraz ich rodzin. Ukazywała się z okazji różnych rocznic,

świąt wojskowych oraz innych istotnych wydarzeń.

Odnalezienie ukrytych pod podłogą artefaktów wzbudziło ogromną radość i

ekscytację. Muzeum Elementarza zyskało nie tylko nowe eksponaty, ale materiał do dalszych

badań nad historią tego niepowtarzalnego miejsca, która z pewnością już po remoncie

przyciągnie kolejne rzesze odwiedzających.

Muzeum Elementarza poprosiło znanego historyka i regionalistę, Jerzego Krzywaźnię

o wstępną analizę historyczną odnalezionych artefaktów.

Ewa Maląg

Zachowana fotografia najprawdopodobniej związana jest z Sewerynem Oxnerem (ur. 15

marca 1891 r.), synem Karola Oxnera i Leonilli Nowak. Seweryn brał udział w wojnie polsko-

bolszewickiej w 1920 roku, walcząc m.in. w Bitwie Warszawskiej. Służył w stopniu

podchorążego w szeregach 1. Pułku Strzelców Bytomskich (późniejszego 167. Pułku

Piechoty). Zachowały się jego wspomnienia odwrotu znad Niemna. Wśród pamiątek

zachowały się zdjęcia dowódców tej jednostki. Oxner dosłużył się stopnia porucznika piechoty

i jako oficer rezerwy był w latach 1923–1934 związany z jednostką przemianowaną na 75.

Pułk Piechoty.

Z okazji XV-lecia pułku, wydano jednodniówkę, którą Seweryn zachował.

Machzor (hebr. מחזור, dosł. „cykl”) to specjalny żydowski modlitewnik używany

podczas najważniejszych świąt w kalendarzu żydowskim — przede wszystkim Rosz ha-Szana

(Nowy Rok) i Jom Kipur (Dzień Pojednania), a także podczas innych świąt, takich jak Pesach,

Szawuot czy Sukot. Machzor różni się od zwykłego modlitewnika (siduru). Sidur miał

charakter codzienny i zawierał modlitwy na dni powszednie, szabat i niektóre święta.

Machzor natomiast zawiera modlitwy specjalnie przeznaczone na święta, które mają

wyjątkową, często bardziej rozbudowaną strukturę i rozbudowany charakter liturgiczny. Wiele

wskazuje, że należał do Karola Oxnera i jego żony.

Seweryn Oxner to ekonomista, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Berlinie. Urodził

się 15 marca w 1891 roku, w Żyrardowie. W latach 1918-1921 był oficerem WP w randze

podporucznika piechoty. Ożenił się z Anielą Hertz, córką Marii z Majnbaumów i Mieczysława

Hertza. Seweryn i Aniela Oxnerowie w 1928 roku, w parafii ewangelicko-augsburskiej

w Warszawie stali się ewangelikami. W 1930 roku Aniela Oxner urodziła syna, Jana.

Mieszkali w Warszawie, przy ulicy Marszałkowskiej 9. Według ankiety pracowniczej

(Archiwum Akt Nowych w Warszawie) Seweryn Oxner w latach 1924-1930 był radcą

Wydziału Organizacyjno-Naukowego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia

Publicznego. Po śmierci ojca Seweryn Oxner został spadkobiercą majątku w Kuźnicy

Grabowskiej wraz z krewną Heleną Lubrzyńską. Dzielił swój czas między Kuźnicę Grabowską

a Warszawę. Latem 1937 roku

z inicjatywy i na koszt Seweryna Oxnera oraz jego wspólnika, Michała Helera został

pobudowany w Kuźnicy Grabowskiej drugi dworek. W 1939 roku do kuźnickiego dworku

wprowadziła się żandarmeria niemiecka, a Oxnerowie zostali osadzeni w areszcie gminy

Czajków. Miejscowi chłopi z wójtem wykupili Oxnerów z rąk Niemców. Wojnę spędzili

w Warszawie. Po wojnie Seweryn Oxner pracował w Polskim Urzędzie Repatriacyjnym w

Łodzi. 12 stycznia 1948 roku, decyzją prezydenta miasta Łodzi, Oxnerowie zmienili nazwisko

na Olszewscy (Seweryn – Stefan Olszewski). Stefan Olszewski zmarł na atak serca w 1951

roku, w Łodzi. (cytat za   Irena Regina Oxner-Falska - CSW2020)

Jerzy Krzywaźnia

Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza!