Królewski dokument z 1647 roku – Czajków i jego dawna karczma

W zbiorach zachował się niezwykle ciekawy dokument wystawiony dnia 2 lipca 1647 roku w Warszawie przez króla Jana Kazimierza Wazę. Dotyczy on miejscowości Czajków, która już w XVII wieku stanowiła ważny punkt gospodarczy w granicach starostwa grabowskiego.

Dokument ma formę królewskiego przywileju i został wydany dla Piotra Pawła Sławowreckiego, określonego jako „uczciwy” (łac. honestus), co świadczy o jego pozycji społecznej i wiarygodności.

Karczma i spór własnościowy

Król zezwala Sławowreckiemu na odkupienie i odzyskanie karczmy w Czajkowie, która w tym czasie była użytkowana przez osoby nieposiadające do niej prawnego tytułu własności. Wraz z karczmą przysługiwały mu również:

• grunty orne,

• łąki,

• pola,

• ogrody,

• wszystkie pożytki i dochody związane z tym obiektem.

Karczma nie była wówczas tylko miejscem sprzedaży napojów. W XVII wieku pełniła funkcję:

• centrum lokalnego handlu,

• miejsca zebrań i spotkań mieszkańców,

• przestrzeni wymiany informacji,

• często także punktu organizacji jarmarków.

Dożywotnie prawo posiadania

Na mocy dokumentu Piotr Paweł Sławowrecki otrzymał przywilej dożywotniego i spokojnego użytkowania karczmy wraz z całym jej zapleczem gospodarczym. Król zobowiązał siebie i swoich następców, że nie będą ingerować w to przywilejowe prawo.

Jedynym obowiązkiem Sławowreckiego było coroczne uiszczanie na rzecz zamku w Grabowie czynszu w wysokości 4 florenów polskich.

Po jego śmierci karczma miała wrócić do dyspozycji starostwa, jednak dopiero po wypłaceniu spadkobiercom określonej sumy pieniężnej, ustalonej w dokumencie lub przez komisję królewską.

Znaczenie dokumentu

Akt ten jest ważnym źródłem do poznania dziejów Czajkowa. Pokazuje, że:

• już w połowie XVII wieku istniała tu stała i dochodowa infrastruktura gospodarcza,

• wieś miała znaczenie administracyjne i ekonomiczne w ramach dóbr królewskich,

• funkcjonowały tu relacje prawne oparte na przywilejach królewskich.

Jest to także cenny dowód na istnienie dawnych sporów własnościowych oraz systemów regulujących obrót majątkiem w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Zachowany dokument z 1647 roku to nie tylko interesująca ciekawostka archiwalna, ale również ważne świadectwo rozwoju Czajkowa i jego mieszkańców. Pokazuje, jak wyglądały mechanizmy własności i zarządzania dobrami królewskimi w czasach nowożytnych oraz jak istotną rolę pełniły lokalne punkty handlowe, takie jak karczmy.

Akta starostwa grabowskiego. Dokumenty 2 VII 1652    Zawartość/Incipit/Treść/Opis.   Jan Kazimierz, król polski, przekazuje Piotrowi Pawłowi Sławowreckiemu karczmę we wsi " Czaykow" w starostwie grabowskim na dożywocie. (w) Archiwum Główne Akt Dawnych Jednostka aktowa: 1/354/0/17/62 Skany: 0 Akta starostwa grabowskiego. Dokumenty   2 VII 1652

Skan dok. przesłany przez p. Mariana Jangasa                                                                                                                 

Zapowiedz konsekracji kraszewickiej światyni (1886)

 

Kurjer Warszawski. R.66, nr 258b (18 września 1886), s.4  

Prasowa pamiątka Fabryki Żelaznej w Czajkowie (1846)

Żródło: Kurjer Warszawski. 1846, № 275 (16 października) s. 4

Franciszek Grabowski (1827–1852) –śmierć w carskiej armii na Kaukazie

Natknąłem się na tę historię przeglądając „Kurier Warszawski” z 1857 roku (nr 303, 17 listopada). W rubryce poświęconej żołnierzom armii cesarsko-rosyjskiej, którzy zakończyli życie, pojawiło się nazwisko Franciszka Grabowskiego – młodego mężczyzny pochodzącego z Kuźnicy Grabowskiej w powiecie wieluńskim, który zmarł 29 września (11 października) 1852 roku.

Franciszkowi nie dane było dorosnąć na ojczystej ziemi. Przymusowo wcielony do armii carskiej, znalazł się w samym centrum brutalnych działań wojennych podczas rosyjskiego podboju Kaukazu. Jego los, jak los wielu młodych poborowych z Królestwa Polskiego, pozostawił po sobie jedynie skąpe zapisy prasowe. 

Franciszek Grabowski urodził się 27 września 1827 roku w Kuźnicy Grabowskiej,. Był synem Franciszka Grabowskiego (1788–1839) oraz Gertrudy z Drabikowskich (1796–1844). Rodzina mieszkała w domu nr 28.

19 maja 1844 roku w parafii rzymskokatolickiej w Kraszewicach Franciszek zawarł związek małżeński z Antoniną Anioł, córką Jakuba Anioła i Marianny z Kiełtyków.

Na dzień ślubu miał rzeczywiście 16 lat (urodziny wypadały 27 września), jednak w akcie ślubu wpisano wiek 18 lat, co w ówczesnych księgach było dość częstą praktyką – wiek młodych bywał zaokrąglany lub podawany orientacyjnie. Świadkami ceremonii byli Tomasz Grabowski oraz Jan Dziadek.

Franciszek zmarł młodo, 11 października 1852 roku, mając 25 lat. Śmierć nastąpiła podczas przymusowej służby w wojsku rosyjskim.

Prawdopodobnie, jak wielu poborowych z Królestwa Polskiego w tym okresie, został wysłany do jednostek działających na Kaukazie, gdzie trwała wówczas wojna kaukaska. Służba w tym regionie była niezwykle ciężka — żołnierze byli narażeni na trudne warunki klimatyczne, choroby (takie jak malaria czy tyfus), ciągłe ataki partyzanckie oraz ciężkie prace fortyfikacyjne. Śmierć wielu młodych żołnierzy w dokumentach wojskowych była zapisywana jedynie lakonicznie jako „zmarł w wojsku”, dlatego przekaz o jego śmierci w służbie jest zgodny z ówczesnymi realiami.

Źródło archiwalne

Kraszewice (parafia rzymskokatolicka) – akt urodzenia/chrztu z roku 1827, Akta urodzeń, małżeństw i zgonu Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 3664/-/45, skan 19

Kraszewice (parafia rzymskokatolicka) – akt małżeństwa z roku 1844, Akta urodzeń, małżeństw i zgonu

Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 3664/-/62, skan 55

Wdowa po Franciszku wyszła powtórnie za mąz dopiero w 1857 (wtedy prawdopodobnie podano do wiadomości informacje o zgonie Franciszka)

Kraszewice (par. ewangelicka) - akt małżeństwa, rok 1857, Duplikat urodzeń, małżeństw i zmarłych

Archiwum Państwowe w Poznaniu 3664/-/93, skan 54

15 listopada - 106 rocznica erygowania parafii Czajków

cz.2

NASZE STRONY OSTRZESZOWSKIE 32 i 33/2017 s.9

https://issuu.com/nasze-strony/docs/33_2017

Jak ks. Jan Smaga odmienił parafię Czajków (1927)

 Po objęciu parafii Czajków w 1926 r. ks. Jan Smaga ożywił życie religijne wspólnoty, organizując liczne kółka różańcowe, Ligę Katolicką, pielgrzymki oraz przygotowując setki dzieci do sakramentów. Dzięki jego zapałowi rozpoczęto także planować budowę nowego kościoła i przeprowadzono ważne prace przy parafialnych budynkach.

Z życia naszych parafij.

Z Czajkowa. Parafja Cząjków jest północnym kresem diecezji częstochowskiej. Wrzyna się klinem pomiędzy parafje diecezji włocławskiej i archidiecezji poznańskiej. Powstała w roku 1919 po odłączeniu jej od parafji kraszewickięj. Pierwszym proboszczem tej parafji,był ks. Stanisław Masłowski, kapłan pełen energji i ducha Bożego' który w trzech latach wybudował tymczasowy drewniany kościół i budynki plebańskie. Po ks. Masłowskim objął duszpasterstwo ks. Edmund Tarchalski, który pragnął dalej prowadzić rozpoczętą pracę, jednak choroba nie pozwoliła mu pracować i wreszcie w połowie czerwca 1926 r., po czterech latach pobytu w naszej parafji, położyła koniec jego życiu. Dnia 20 lipca r. ub. przybył do nas nowomianowany proboszcz ks. Jan Smaga, b. prefekt gimnazjum częstochowskiego.

Od przybycia ks. Jana Smagi dó naszej parafji, rozpoczęło się w niej nowe życie katolickie. Ks. proboszcz przygotował i poprowadził do pierwszej spowiedzi, i Komunji św. przeszło 200 dzieci. Zorganizował 60 kółek Żywego Różańca, do których należą w wielkiej liczbie mężczyźni i młodzież. Zajął się miejscową orkiestrą, to też w początkach września poprowadził do Częstochowy, na uroczystość Narodzenia Matki Boskiej, pielgrzymkę, złożoną z 500 parafian, z własną parafialną orkiestrą. W uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marji P. wprowadziliśmy do kościoła nowonabyte, bardzo piękne i artystycznie wykonane obrazy: Matki Boskiej i św. Teresy, pędzla artysty p. B. Rutkowskiego z Częstochowy. 

W marcu rb. ks. proboszcz zorganizował Ligę Katolicką, do której należy przeszło 600 osób, t. j. cztery związki, mianowicie: mężczyzn, niewiast, młodzieńców i panien. Związki te wspaniale się rozwijają. W pracy tej pomaga ks. prob, miejscowe nauczycielstwo, które należy do sekcji amatorskiej, w związku młodzieży.

Z początkiem maja odbyła się u nas Misja, trwająca siedm dni. Prowadzili ją księża Jezuici z Krakowa. O. Hieronim Harmata dyrektor Misji i O. Stanisław Mrozik. Pod wpływem nauk misyjnych, pełnych ducha apostolskiego, parafja Czajków odrodziła się duchowo. Przez półtora dnia spowiadało 18 księży z trzech diecezyj: włocławskiej, częstochowskiej i poznańskiej. Parafianie i wierni z sąsiednich parafii — w liczbie przeszło pięć tysięcy — wyspowiadawszy się, przystąpili do Stołu Pańskiego. Serdecznie dziękowaliśmy ks. Misjonarzom za ich trudy i prace i z żalem i płaczem pożegnaliśmy ich w dzień wyjazdu. Czcigodny nasz ks. proboszcz w następnym dniu odprawił nabożeństwo żałobne z wiliami i konduktem; tysiąc wiernych przystąpiło do Komunii ofiarując to za 'dusze zmarłych.

Nasz ks. proboszcz buduje kościół, nie tylko duchowy w sercach swych parafian, ale stara się także, aby jakńajprędzej pobudować piękny murowany przybytek Boży, w miejsce dotychczasowej kaplicy. Przeprowadził też remont plebanii a w części i kaplicy. To też parafianie, zachęceni nietylko słowami, ale i gorliwą pracą ks. proboszcza pomimo ciężkich czasów uchwalili budowę nowego kościoła. Oby Pan Bóg naszemu kochanemu ks. proboszczowi sowicie wynagrodził jego trudy i pracę, łaskawie wspierał jego siły, aby nam jaknajdłużej przewodniczył, w tej doczesnej pielgrzymce. 

Parafianie. 

Zródło: Z życia naszych parafij. Z Czajkowa, Niedziela, 1927, nr 25, s. 265

Dostęp online: Biblioteka Cyfrowa SBC, https://sbc.org.pl/Content/571845/PDF/iii269156-1927-25-0001.pdf

Synowie Kuźnicy Grabowskiej w wojnie o niepodległość 1920 roku

Stanisław Wojtczak, urodzony 17 grudnia 1901 roku w Kuźnicy Grabowskiej (obecnie gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie), był synem Antoniego i Ewy z Płócienników. Służył w stopniu szeregowego w oddziale Dowództwa Okręgu Generalnego IV w Łodzi, pełniąc służbę w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Zmarł 13 kwietnia 1920 roku w Łodzi, prawdopodobnie w wyniku choroby nabytej podczas pełnienia obowiązków wojskowych. Jego śmierć wpisuje się w tragiczny los wielu młodych żołnierzy, którzy, mimo że nie polegli na froncie, oddali życie w służbie odradzającej się Rzeczypospolitej.

Stanisław Wojtczak został pochowany na cmentarzu św. Anny w Łodzi (obecnie cmentarz „Zarzew”, ul. Lodowa 48, dzielnica Widzew), w kwaterze wojennej poświęconej żołnierzom i weteranom wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Kwatery te, położone w północnej części nekropolii, upamiętnia granitowy pomnik z inskrypcją:

„GROBY • ŻOŁNIERZY • I WETERANÓW • WOJNY POLSKO • BOLSZEWICKIEJ • 1919 • 1920”.

(źródła: „Kwatera żołnierzy i weteranów wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920”, Miejska Pracownia Urbanistyczna w Łodzi; ewidencja grobów wojennych UM Łódź; 

Marcin Grabowski (ur. 13 października 1898 roku w Kuźnicy Grabowskiej, obecnie gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie – poległ 18 lipca 1920 roku w miejscowości Słoboda)* był synem Jana Grabowskiego (1860–1928) i Marianny ze Śniegulów (1871–1941). Służył jako kapral w 14. Pułku Piechoty Wojska Polskiego. Zginął w czasie wojny polsko-bolszewickiej, mając niespełna 22 lata.

*14. Pułk Piechoty Wojska Polskiego wchodził w skład 7. Dywizji Piechoty i w lipcu 1920 roku brał udział w ciężkich walkach odwrotowych na północno-wschodnim odcinku frontu polsko-bolszewickiego, osłaniając odwrót wojsk polskich spod Mińska Litewskiego i Baranowicz w kierunku rzeki Niemen. W tym czasie 14. Pułk Piechoty toczył zacięte boje z oddziałami 4. Armii Czerwonej w rejonie miejscowości Słoboda (jedna z kilku wsi o tej nazwie na linii działań pułku — prawdopodobnie w ówczesnym powiecie słonimskim lub baranowickim, na terenie dzisiejszej Białorusi). Podczas tych starć, stanowiących część tzw. walk odwrotowych nad Niemnem, Marcin Grabowski poległ 18 lipca 1920 roku, mając niespełna 22 lata. (źródła: „Zarys historii wojennej 14 Pułku Piechoty”, Wojskowe Biuro Historyczne 1929; J. Odziemkowski – „Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920”; opracowanie lokalne „Synowie Ziemi Czajkowskiej w wojnie o niepodległość 1920 roku”, szkicehistoryczne.blogspot.com)

Józef Szala (ur. 23 stycznia 1899 roku w Kuźnicy Grabowskiej, gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie – poległ 30 maja 1920 roku w miejscowości Biała Cerkiew)* był synem Andrzeja Szali (1867–1934) i Marianny z Kiełbów (1870–1912). Służył w 27. Pułku Piechoty Wojska Polskiego w stopniu szeregowego. Poległ w czasie wojny polsko-bolszewickiej, mając zaledwie 21 lat.

*27. Pułku Piechoty wchodził w skład 7. Brygady Piechoty i uczestniczył w kampanii ukraińskiej 1920 roku, tocząc walki na linii Kijów – Biała Cerkiew – Koziatyń, gdzie w maju 1920 roku trwały ciężkie starcia z oddziałami Armii Czerwonej. Józef Szala poległ 30 maja 1920 roku w miejscowości Biała Cerkiew (obecnie Ukraina), mając zaledwie 21 lat. Zginął w czasie odwrotu wojsk polskich z Ukrainy, prawdopodobnie w jednej z potyczek toczonych przez 27. Pułk Piechoty w rejonie tej miejscowości. (źródła: „Zarys historii wojennej 27. Pułku Piechoty”, Wojskowe Biuro Historyczne 1929; J. Odzimkowski – „Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920”; opracowanie lokalne „Synowie Ziemi Czajkowskiej w wojnie o niepodległość 1920 roku”, szkicehistoryczne.blogspot.com)

Nie udało się ustalić miejsca śmierci:

Ignacego Kołaczka (prawdopodobnie ur. 7 stycznia 1901 roku w Kuźnicy Grabowskiej, obecnie gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie – zmarł w czasie wojen o granice II Rzeczypospolitej) był synem Józefa Kołaczka (1859–1913) i Ewy z Klińskich (1866–1942). 

Jana Podgórskiego (prawdopodobnie ur. 21 września 1901 roku w Kuźnicy Grabowskiej, gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie – zmarł w czasie wojen o granice II Rzeczypospolitej) był synem Marcina Podgórskiego (1874–1934) i Anny z Golanowskich (1877–1965). Występują 4 pozycje z tym imieniem i nazwiskiem -trudno wskazać, który zapis jest własciwy.

Miklas Józef - brak danych

Rozmarynowski Stanisław - brak danych

Dane genealogiczne dzieki portalowi genealogicznemu p. Wojciecha Gracza Nasi krewni | Teraz jesteśmy my, a kto był przed nami? – strona rodzinna – drzewo genealogiczne