W zbiorach zachował się niezwykle ciekawy dokument wystawiony dnia 2 lipca 1647 roku w Warszawie przez króla Jana Kazimierza Wazę. Dotyczy on miejscowości Czajków, która już w XVII wieku stanowiła ważny punkt gospodarczy w granicach starostwa grabowskiego.
Dokument ma formę królewskiego przywileju i został wydany dla Piotra Pawła Sławowreckiego, określonego jako „uczciwy” (łac. honestus), co świadczy o jego pozycji społecznej i wiarygodności.
Karczma i spór własnościowy
Król zezwala Sławowreckiemu na odkupienie i odzyskanie karczmy w Czajkowie, która w tym czasie była użytkowana przez osoby nieposiadające do niej prawnego tytułu własności. Wraz z karczmą przysługiwały mu również:
-
grunty orne,
-
łąki,
-
pola,
-
ogrody,
-
wszystkie pożytki i dochody związane z tym obiektem.
Karczma nie była wówczas tylko miejscem sprzedaży napojów. W XVII wieku pełniła funkcję:
-
centrum lokalnego handlu,
-
miejsca zebrań i spotkań mieszkańców,
-
przestrzeni wymiany informacji,
-
często także punktu organizacji jarmarków.
Dożywotnie prawo posiadania
Na mocy dokumentu Piotr Paweł Sławowrecki otrzymał przywilej dożywotniego i spokojnego użytkowania karczmy wraz z całym jej zapleczem gospodarczym. Król zobowiązał siebie i swoich następców, że nie będą ingerować w to przywilejowe prawo.
Jedynym obowiązkiem Sławowreckiego było coroczne uiszczanie na rzecz zamku w Grabowie czynszu w wysokości 4 florenów polskich.
Po jego śmierci karczma miała wrócić do dyspozycji starostwa, jednak dopiero po wypłaceniu spadkobiercom określonej sumy pieniężnej, ustalonej w dokumencie lub przez komisję królewską.
Znaczenie dokumentu
Akt ten jest ważnym źródłem do poznania dziejów Czajkowa. Pokazuje, że:
-
już w połowie XVII wieku istniała tu stała i dochodowa infrastruktura gospodarcza,
-
wieś miała znaczenie administracyjne i ekonomiczne w ramach dóbr królewskich,
-
funkcjonowały tu relacje prawne oparte na przywilejach królewskich.
Jest to także cenny dowód na istnienie dawnych sporów własnościowych oraz systemów regulujących obrót majątkiem w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Zachowany dokument z 1647 roku to nie tylko interesująca ciekawostka archiwalna, ale również ważne świadectwo rozwoju Czajkowa i jego mieszkańców. Pokazuje, jak wyglądały mechanizmy własności i zarządzania dobrami królewskimi w czasach nowożytnych oraz jak istotną rolę pełniły lokalne punkty handlowe, takie jak karczmy.
Akta starostwa grabowskiego. Dokumenty 2 VII 1652 Zawartość/Incipit/Treść/Opis. Jan Kazimierz, król polski, przekazuje Piotrowi Pawłowi Sławowreckiemu karczmę we wsi " Czaykow" w starostwie grabowskim na dożywocie. (w) Archiwum Główne Akt Dawnych Jednostka aktowa: 1/354/0/17/62 Skany: 0 Akta starostwa grabowskiego. Dokumenty 2 VII 1652
