Pamięci Anny Janas (1895-1944) - Ofiary Rzezi Woli

Anna Janas, z domu Brudler, urodziła się 13 maja 1895 roku w Warszawie. Była córką Karola Ernesta oraz Heleny z domu Reich.  

Dnia 24 stycznia 1926 roku w parafii św. Stanisława na warszawskiej Woli zawarła związek małżeński z Władysławem Janasem, ślusarzem, kawalerem, urodzonym w Czajkowie, synem Antoniego oraz Konstancji z domu Zabłockiej. W chwili ślubu Anna miała 29 lat i mieszkała przy ul. Grzybowskiej 66; była panną, urodzoną w parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Warszawie. Władysław miał 31 lat i mieszkał przy ul. Bema 89.

Akt ślubu Władysława Janasa i Anny Brudler ( Warszawa 1926)

Anna Janas zginęła 5 sierpnia 1944 roku przy ulicy Działdowskiej w Warszawie, zamordowana podczas tzw. Rzezi Woli – masowej eksterminacji ludności cywilnej dokonanej przez oddziały SS i policji niemieckiej pod dowództwem SS-Gruppenführera Heinza Reinefartha. Zbrodnia ta miała miejsce w pierwszych dniach powstania warszawskiego, na bezpośredni rozkaz Adolfa Hitlera i Heinricha Himmlera, którzy nakazali zniszczenie miasta i wymordowanie jego mieszkańców. Masakra osiągnęła apogeum w dniach 5–7 sierpnia 1944 roku. W tym czasie w masowych i indywidualnych egzekucjach zamordowano dziesiątki tysięcy mieszkańców Woli – mężczyzn, kobiety i dzieci – w tym pacjentów i personel szpitali. Zbrodniom towarzyszyły gwałty, rabunki i podpalenia. Szacowana liczba ofiar w polskiej historiografii wynosi od 30 do 65 tysięcy osób, choć niektórzy badacze wskazują, że mogła być niższa, nieprzekraczająca 15 tysięcy.

W 1944 Anna Janas mieszkała przy ulicy Działdowskiej 5 (Wola) w Warszawie.

Według przekazu rodzinnego, Anna Janas została pochowana w masowym grobie, jak wielu mieszkańców dzielnicy, których ciała nie zostały zidentyfikowane ani ekshumowane indywidualnie po zakończeniu działań wojennych.

Nie wiem jak jej mąż, Władysław Janas uniknął egzekucji. Żył jeszcze 20 lat.

Źródła:
– Archiwum Państwowe w Warszawie, Zespół nr 655 – Sąd Grodzki w Warszawie, sygn. 1/1557 Lista cywilnych ofiar powstania - Anna Janas
– Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, księgi parafii św. Stanisława BM w Warszawie, ul. Dewajtis 3, 01-815 Warszawa
– Informacje o Rzezi Woli na podstawie ustaleń historycznych dotyczących wydarzeń z sierpnia 1944 roku

Kapliczka Matki Boskiej Częstochowskiej w Kraszewicach

 

Żródła: Nasze Strony Ostrzeszowskie 16 luty 2016

Kraszewickie ABC - autorstwa Agnieszki Chowańskiej

 

Żródła: Nasze Strony Ostrzeszowskie 16 luty 2016

Ofiary Obozów Zagłady z Kuźnicy Grabowskiej - Fakty i Pamięć (nowa publikacja)

 

Ofiary Obozów Zagłady z Kuźnicy Grabowskiej - Fakty i Pamięć, Rojów 2025, s.39

Stefan Bałamoncek (1912-1991) - żołnierz II Korpusu Polskiego urodzony w Kuźnicy Grabowskiej

Stefan Bałamącek (później jako Bałamoncek), syn Franciszka i Stefanii z domu Frankowskiej, urodzony dnia 24 lutego 1912 roku w Kuźnicy Grabowskiej (obecnie gmina Kraszewice, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie). 

Uczestnik kampanii wrześniowej i żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Zmobilizowany 27 sierpnia 1939 r. do 38 Pułku Piechoty, w którego szeregach brał udział w walkach z Niemcami aż do rejonu Kowla. Tam dostał się do niewoli sowieckiej i został internowany. W 1942 r. na terenie ZSRR wstąpił do formowanego Wojska Polskiego, z którym przez Bliski Wschód dotarł do Włoch jako żołnierz 2 Korpusu Polskiego. Brał udział w bitwie o Monte Cassino. Po zakończeniu działań wojennych został przetransportowany do Anglii. W 1946 r., po demobilizacji, powrócił do Polski.

Okres służby wojskowej:
– w Wojsku Polskim od 1 września do 27 września 1939 r.
– w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie od 1 lipca 1942 r. do 9 maja 1945 r.

Fakty te zostały potwierdzone w zaświadczeniu nr 325398 wydanym przez Zarząd Wojewódzki ZBoWiD w Sieradzu dnia 28 czerwca 1976 r.
Na klamrach odznaczeniowych widnieje napis: Monte Cassino.

Strzelec Stefan Bałamoncek, ur. w 1912 r., numer ewidencyjny 104, odznaczony Krzyżem Monte Cassino nr 123. Służył w Kwaterze Głównej Dowodzenia 2 Korpusu Polskiego.

Zmarł 25 grudnia 1991 w Brąszewicach i pochowany został na miejscowym cmentarzu.

Żródła:

Akt urodzenia Stefana Bałamącka USC Kraszewice  - 1912

Kwatera Główna Dowództwa 2 Korpusu - krzyz.montecassino.eu

Tekla Bałamoncek, Stefan Bałamoncek, Marian Bałamoncek. Cmentarz parafii NSPJ i św. Michała Archanioła w Brąszewicach - eCmentarze

ORP Jerzy Różycki zwodowany

 1 lipca 2025 r. w południe w gdańskiej stoczni Remontowa Shipbuilding odbyła się uroczystość poświęcenia, chrztu i wodowania ORP Jerzy Różycki.

ORP Jerzy Różycki zwodowany (FOTO)

Józef Górecki (1915- 1996) - z Czajkowa przez sowieckie łagry do Armii Andersa i pod Monte Cassino

Józef Górecki – z Czajkowa przez Włodzimierz i sowieckie łagry do Armii Andersa

Józef Górecki urodził się 7 lutego 1915 roku w miejscowości Czajków (obecnie gmina Czajków, powiat ostrzeszowski, województwo wielkopolskie) jako syn Antoniego Góreckiego (ur. 1885) i Antoniny z domu Wysota (1886–1969). Pochodził z wielodzietnej rodziny – miał pięcioro rodzeństwa: Władysława (ur. 1909), Eleonorę (1912–1919), Stefanię (ur. 1917), Natalię (1919–1999) i Piotra (1922–1922).

Józef Górecki był jednym z wielu Polaków, których los na zawsze zmienił się po wybuchu II wojny światowej. Jego historia wpisuje się w dramatyczne dzieje tysięcy obywateli Rzeczypospolitej, którzy doświadczyli represji ze strony sowieckiego okupanta i późniejszej tułaczki przez wschodnie rubieże imperium sowieckiego.

21 września 1939 roku, w kilka dni po sowieckiej agresji na Polskę, Józef Górecki został aresztowany w miejscowości Włodzimierz. Wraz z wieloma innymi obywatelami został uznany za „element niebezpieczny” i deportowany na wschód. 16 października 1939 roku trafił do obozu przejściowego, znajdującego się na trasie między Równem a Lwowem – jednym z wielu punktów przetrzymywania Polaków przez władze sowieckie.

Jego sytuacja zmieniła się dopiero po podpisaniu układu Sikorski–Majski w 1941 roku, który umożliwił tworzenie na terytorium Związku Sowieckiego Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem gen. Władysława Andersa. 2 września 1941 roku Józef Górecki dołączył do tej formującej się armii w miejscowości Tockoje w Rosyjskiej FSRR. To wydarzenie dało mu nadzieję na wolność i możliwość dalszej walki o niepodległą Polskę.

Dalsze losy Józefa Góreckiego wiążą się z długą drogą Armii Andersa przez Azję Środkową, Iran i Bliski Wschód, a następnie udziałem w kampanii włoskiej – jak miało to miejsce w przypadku tysięcy jego towarzyszy broni. Jego historia pozostaje przykładem niezłomności ducha i determinacji w obliczu tragicznych wydarzeń XX wieku.

Jako żołnierz 2 Korpusu Polskiego wziął udział w kampanii włoskiej, w tym w jednej z najcięższych i najbardziej symbolicznych bitew II wojny światowej – o Monte Cassino. Za udział w tej bitwie został odznaczony Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino.

Pełny zapis ewidencyjny jego udziału w walkach brzmi:

plut. Górecki Józef, ur. 1915/194/III, numer 33236, 9 Pułk Artylerii Ciężkiej.

Historia Józefa Góreckiego to świadectwo odwagi, determinacji i trudnej drogi, jaką musieli przebyć polscy żołnierze, by walczyć o wolność swojej ojczyzny – nawet setki kilometrów od domu. Jego los wpisuje się w tragiczne, ale i heroiczne dzieje pokolenia II wojny światowej.

Po wojnie wyemigrował do Kanady. Tam zmarł w 1996.

Na portalu findgrave znajdujemy jego nagrobek i memoriał jego żony. Cytuje w całości: 

Pamięci Henryki Teresy Górecki, która odeszła spokojnie w Extendicare York 18 stycznia 2021 roku. Urodziła się 15 lipca 1921 roku we Włocławku. Córka śp. Jana i Czesławy Sądeckich. Siostra Józefa i Bogumiły (zmarłych). Ukochana żona Józefa (Joe) Góreckiego (zmarłego w 1996 roku). Kochająca matka córki Renaty (Jorma) i syna Stephena (Ellen), oboje z Lively. Ukochana "Babcia" 5 wnuczek: Sari z Winnipeg MB, Karin (John) z Palmerston North w Nowej Zelandii, Liisa (Trevor) z Regina SK, Sabine z Sudbury i Megan (Phil) z Cold Lake AB. Dumna "Prababa" z sześciorga prawnucząt: Kaiji, Elise, Williama, Evy, Samuela i Connora. Henryka planowała zostać pielęgniarką i miała rozpocząć naukę w szkole w Warszawie, gdy wybuchła II wojna światowa i bombardowanie miasta. Uciekła z Warszawy z modlitewnikiem jako jedynym dobytkiem. Po powrocie do domu została wywieziona do Niemiec i zmuszona do pracy w gospodarstwie rolnym na czas wojny. Po wojnie szkoliła się i pracowała jako pielęgniarka przy sierotach w obozie dla uchodźców, aż do czasu emigracji do Kanady w 1948 roku. Poznała Joego poprzez korespondencję listowną; Pobrali się w następnym roku i zamieszkali w Sudbury, gdzie byli aktywnymi członkami Polonii. Po przejściu Joego na emeryturę lato spędzał w Lively, a zimy na Florydzie przez 20 lat. Po śmierci Joego przez wiele lat żyła szczęśliwie w wiosce emerytów Meadowbrook. Wszystkim będzie brakowało radości Henryki z gotowania polskich potraw, jej szytych ręczników kuchennych, rękawiczek robionych na drutach, a w późniejszych latach kolorowych afganów robionych na szydełku. Wielkie podziękowania dla personelu 2. piętra w Extendicare York za opiekę, jaką okazano jej w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Prywatna służba rodzinna z internowaniem w mauzoleum na cmentarzu Park Lawn. Znając głód w dzieciństwie i w czasie wojny, Henryka chciała, aby wszelkie darowizny, które mogą być przekazane na jej cześć, były przekazywane bezpośrednio do "Walden Food Bank" za pośrednictwem strony internetowej Sudbury Food Bank. https://www.sudburyfoodbank.ca/donate/ . Organizację powierzono firmie Ranger's Cremation and Burial Services Sp. z o.o.

"Wieczny Odpoczynek Daj Jej Panie"

Żródła:

 Józef Górecki 1915–… – Nasi krewni

9 Pułk Artylerii Ciężkiej - krzyz.montecassino.eu

Wyniki wyszukiwania osób represjonowanych - Indeks Represjonowanych

Wojskowe Biuro Historyczne

Henryka Teresa Sądecki Górecki (1921-2021) - Znajdź miejsce pamięci

50. rocznica śmierci Józefa Janasa (1901-1975) - mojego dziadka

Dokładnie pół wieku temu zmarł mój dziadek. W młodości bronił odrodzonego państwa polskiego przed bolszewikami, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych. Dwie dekady później spokojne, pracowite życie rodzinne przerwała wojna i Niemcy, którzy pozbawili go domu i zmusili do niewolniczej pracy. Przymusowe roboty odebrały mu jedynego syna i skróciły życie żony.

Żywo interesował się tym, co działo się na świecie. Pamiętam wijącą się po jabłonce antenę, dzięki której słuchał Radia Wolna Europa (czy ktoś jeszcze pamięta, czym ono było?). Potem ja przejąłem ten nasłuch. Może dlatego skończyłem historię.

Mimo życiowych przejść dziadek do końca zachował poczucie godności i pogodę ducha.

Śladami rakiet typu "V" (1944) w Wielkopolsce (Muchy, Salamony)

 W sierpniu 1944 roku nad Wielkopolską spadały niemieckie rakiety V, siejąc zniszczenie i grozę wśród mieszkańców wsi Muchy, Salomony i Kuźnica Grabowska.

15 sierpnia 1944 roku we wsi Muchy pod Ostrzeszowem wybuch pocisku V spowodował pożar gospodarstwa Franciszka Rolfa (powinno być Kofla). Dom mieszkalny tego rolnika został dosłownie zmieciony z fundamentów przez podmuch eksplozji. Obrażenia odniosły znajdujące się tam dzieci. W tym samym rejonie, w okresie sierpnia, spadały także inne pociski V – m.in. we wsi Salomony (obok zabudowań Karola Muchy) oraz w okolicach wsi Kuźnica Grabowska, przy szosie Kraszewice–Czajków.

Cały artykuł: 

Informacja o poprawnym nazwisku dzięki p. Barbarze Kurek

Express Poznański 1973.12.31-1974.01.01 Nr 305

Józef Bolek - zapomniany bohater bitwy o Monte Cassino

To już trzeci żołnierz spod Monte Cassino pochodzący z Mielcuch. Co stało się z nim po wojnie? Tego nie wiem — może ktoś z Was zna jego historię?

Ze stepów Rosji na Monte Cassino - Waleczna historia 2 Korpusu Polskiego 

Józef Bolek – żołnierz spod Monte Cassino

Józef Bolek, syn Antoniego Bolka i Antoniny z domu Bednarz, urodził się 9 marca 1913 roku w Mielcuchach — dziś leżących w gminie Czajków, powiecie ostrzeszowskim, w województwie wielkopolskim. Pochodził z dużej rodziny — miał aż dziesięcioro starszego rodzeństwa. Wśród nich byli bracia: Franciszek, Aleksy Leon i Stanisław, oraz siostry: Marianna, Antonina, Łucja, Stanisława, Eleonora, Józefa i Teofila.

Po wybuchu II wojny światowej jego los potoczył się dramatycznie. 18 września 1939 roku został aresztowany przez Sowietów w Włodzimierzu. Trafił do kilku obozów pracy: najpierw do Krzywego Rogu na Ukrainie, później do łagru Siewżełdorłag w Republice Komi, a następnie do obozu w Juży, w obwodzie iwanowskim.

Po podpisaniu układu Sikorski–Majski został zwolniony i 4 września 1941 roku wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR. W miejscowości Tatiszczewo rozpoczął służbę w formującej się Armii Andersa. Przeszedł z nią cały szlak bojowy II Korpusu Polskiego, biorąc udział m.in. w jednej z najważniejszych i najkrwawszych bitew kampanii włoskiej — bitwie o Monte Cassino. Służył w 31. Kompanii Sanitarnej, niosąc pomoc rannym na polu walki.

Odznaczenia

Za udział w walkach został odznaczony Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino nr 43198 (figuruje jako szer. Józef Bolek, ur. 1913, nr służbowy 202).

Żródła:

Józef Bolek 1913–… – Nasi krewni

31 Kompania Sanitarna - krzyz.montecassino.eu

Wyniki wyszukiwania osób represjonowanych - Indeks Represjonowanych

Wojskowe Biuro Historyczne

Władysław Jeziorny (1914-1969) - żołnierz Armii Andersa

Informacje o tym bohaterze pochodzącym z Mielcuch przekazał mi pan Stanisław Bednarek, któremu pragnę złożyć serdeczne podziękowania za cenną inicjatywę i pamięć.

Współczesne możliwości, jakie daje internet, pozwalają historykowi odtworzyć biogram nawet na podstawie szczątkowych informacji — czasem udaje się dotrzeć nie tylko do faktów, ale i do fotografii. Dzięki temu możemy ocalić od zapomnienia losy ludzi, którzy zapisali się w historii, choć ich nazwiska dziś pozostają mało znane.

Taką postacią jest Władysław „Walter” Jeziorny — żołnierz II Korpusu Polskiego, uczestnik bitwy o Monte Cassino. Choć od jego śmierci minęły już dekady, pamięć o nim nie powinna zaginąć.

 Władysław „Walter” Jeziorny

Władysław Jeziorny urodził się 21 czerwca 1914 roku w Mielcuchach jako syn Stanisława i Franciszki z domu Zdych. Miał sześcioro rodzeństwa: Mariannę (1900–1989), Leona (1902–1902), Józefa (1903–1987), Józefę (1906–1938), Antoniego (1908–1994) oraz Janinę (1920–1985).

24 maja 1931 roku zmarła jego matka, Franciszka. Wkrótce potem, 12 stycznia 1932 roku, jego ojciec zawarł ponowny związek małżeński z Marianną Jeziorek.

Władysław Jeziorny służył jako kanonier w 6 Pułku Artylerii Lekkiej, będącym częścią 6 Lwowskiej Brygady Piechoty w składzie 5 Kresowej Dywizji Piechoty II Korpusu Polskiego. Jego rocznik i numer ewidencyjny to 1914/75. 

Brał udział w bitwie pod Monte Cassino, za co został odznaczony Krzyżem Pamiątkowym nr 21592.

Warto zaznaczyć, że 5 Kresowa Dywizja Piechoty odegrała istotną rolę w kampanii włoskiej podczas II wojny światowej, uczestnicząc w bitwach pod Monte Cassino, Ankoną, na Linii Gotów oraz w zdobyciu Bolonii. Po zakończeniu działań wojennych, wielu żołnierzy tej dywizji osiedliło się na emigracji, głównie w Wielkiej Brytanii i Kanadzie.

Zmarł w 6 lutego 1969 roku w Kanadzie, mając 54 lata.

Data urodzenia: 20 czerwca 1914 r., Polska

Data śmierci: 6 lutego 1969 r. (w wieku 54 lat), Bow Island, dystrykt spisowy Medicine Hat, Alberta, Kanada

Miejsce pochówku: Cmentarz Taber Memorial Garden, Taber, dystrykt spisowy Lethbridge, Alberta, Kanada

Miejsce grobu: Sekcja E, kwatera B16, rząd S6, grób P8

Źródła:

Władysław Jeziorny 1914–1969 – Nasi krewni

6 Pułk Artylerii Lekkiej - krzyz.montecassino.eu

Wladyslaw “Walter” Jeziorny (1914-1969) - Find a Grave Memorial

 

Kanonier – stopień wojskowy w artylerii. Odpowiednik stopnia szeregowego w innych rodzajach wojsk.

 

100 lat temu gen. Haller odsłonił w Ostrzeszów pomnik powstańców wielkopolskich

Serdecznie zapraszam do lektury mojego artykułu w najnowszym "Pulsie Tygodnia", w którym przybliżam historię setnej rocznicy odsłonięcia pomnika powstańców wielkopolskich w Ostrzeszowie przez generała Hallera. Poznajcie niezwykłe kulisy tego wydarzenia i jego znaczenie dla naszej lokalnej tożsamości!

100 lat temu gen. Haller odsłonił w Ostrzeszowie pomnik powstańców wielkopolskich - pulstygodnia.pl

Projekty Fundacji Znaki Pamięci

 Zgłosiłem naszych bohaterów do projektów Fundacji Znaki Pamięci. Zachęcam do dalszego uzupelniania tej bazy danych.

„Słownik Biograficzny Żołnierzy 2 Korpusu Polskiego”, zawiera biogramy żołnierzy tej formacji. Projekt ma na celu dokumentowanie losów Polaków walczących w szeregach 2 Korpusu Polskiego podczas II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem ich drogi wojennej, życia osobistego i powojennych losów

Antoni Janas (1903-1984) 

Anatoliusz Wągrowski (1912-1969)

Leon Sibiński (1912 -1993)

Stanisław Lipka (1908-1968)

Mieczysław Szczygieł (1910-1988)

Władysław Kolaczek (1904-1972)

"Baza Grobów Żołnierzy 2 Korpusu Polskiego"

Sylwetki Kuźnickiego Dworu (3) - Jan Kanty Wierzbicki

 Jesień 1828 roku w Kuźnicy Grabowskiej była wyjątkowo cicha. Słota i wilgoć spływały z nieba ciężkimi kroplami, a dwór – zazwyczaj tętniący życiem dzierżawców i pracowników – wydawał się pogrążony w zadumie. W jednym z chłodnych pokoi, przy zamglonym oknie, dogasało życie Jana Kantego Wierzbickiego.

Był człowiekiem szlachetnie urodzonym, lecz los rzucał go nie w salony, lecz w miejsca pracy i obowiązku. Przyszedł na świat 26 października 1786 roku, w Praszce, w rodzinie drobnoszlacheckiej – syn Marcina i Marianny ze Śląskich. Od wczesnych lat życie Jana Kantego toczyło się w rytmie obowiązku wobec ziemi i ludzi, którym przewodził.

Na początku lat 20. XIX wieku los sprowadził go do Ostrowa Kaliskiego, gdzie objął urząd wójta. Tam, 6 lutego 1820 roku, poślubił Mariannę Ochanowską – córkę Romana i zmarłej już wtedy Magdaleny. Ślub odbył się uroczyście – świadkami byli znamienici szlachcice: Roman Kiełczyński, dziedzic dóbr Dęmbna, i ksiądz kustosz Łukasz Trafarski.

Ich życie wspólne zaczęło się pod dobrym znakiem – w ostrowskim dworze, który nie tylko był miejscem pracy, ale i domem. Tam właśnie 2 lutego 1821 roku przyszła na świat ich córka, Teodora. Narodziny poświadczył sam dziadek, Roman Ochanowski, a także leśniczy Karol Forma. Radość w rodzinie potęgowała się jeszcze w sierpniu, kiedy siostra Marianny – Agata – wyszła za Sylwestra Szafrańskiego, sekretarza Komisji Wojewódzkiej. Dwór ostrowski znów stał się świadkiem rodzinnych wydarzeń.

W 1823 roku urodził się syn – Jan Józef. Był to czas, gdy Jan Kanty Wierzbicki objął funkcję posesora dóbr ostrowskich. Dwór tętnił życiem, codziennymi zajęciami, a gospodarska ręka Wierzbickiego wprowadzała porządek i rozwój.

Około 1825 roku Wierzbiccy przenieśli się do Kuźnicy Grabowskiej – nowej siedziby dzierżawy. Tamtejszy dwór, skryty wśród borów i podległy starostwu grabowskiemu, stał się ich nowym domem. Mimo iż majątek należał do możnego Atanazego hrabiego Raczyńskiego, to właśnie Jan Kanty dźwigał na sobie trud zarządzania nim – obowiązek, który spełniał z godnością i oddaniem.

Lecz los, który hojnie obdarzył go rodziną i zaufaniem społeczności, zbyt szybko upomniał się o jego życie. 23 listopada 1828 roku, w wieku 42 lat, Jan Kanty Wierzbicki zmarł w kuźnickim dworze. Jego odejście zgłosili sołtys Franciszek Graboski i rolnik Szymon Kołaczek – prości ludzie, którzy darzyli go szacunkiem. Trzy dni później, 26 listopada, został pochowany na cmentarzu w Kraszewicach. Pozostała po nim żeliwna tablica – najstarszy materialny ślad dziedzictwa tego miejsca.

Wdowa Marianna musiała sama stawić czoła codzienności. W 1839 roku, gospodarując dalej dobrami, wydzierżawiła hutę w Czajkowie oraz dwie kuźnickie huty Samuelowi Boruchowi Lindauowi – przedsiębiorcy z Lipia i Dankowa.

Teodora, ich córka, dorosła i również zawarła związek małżeński – 2 lutego 1841 roku wyszła za Romana Ostapowicza, młodego szlachcica z Kalisza. Ich syn, urodzony w 1843 roku, otrzymał trzy imiona: Jan Kanty Tomasz Hamilkar – być może ku pamięci dziadka, którego już nie mógł poznać.

Tak oto imię Jana Kantego Wierzbickiego przetrwało nie tylko w archiwach i na starej tablicy cmentarnej, ale w sercach potomnych. Dzierżawca, gospodarz, ojciec – pozostał symbolem pracy, odpowiedzialności i pamięci. A dwór w Kuźnicy Grabowskiej, przez chwilę ożywiony jego obecnością, milcząco przechowuje ślady dawnego życia.

Pamięci żołnierzy bitwy o Monte Cassino (18.05.1944)

 Publikacja na Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej 

Upamiętnienie bohaterów bitwy o Monte Cassino z Kuźnicy Grabowskiej - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa

„Ziemia oddała srebro i kości” - budowa kościoła w Kraszewicach (1882)

fot. Magdalena Jeziorna

Dziś rocznica konsekracji kościoła w Kraszewicach. Przypominam z tej okazji art. z czasopisma Zorza z 1882 

Z wieluńskiego: Pocieszającą donoszą do „Kaliszanina” wiadomość o nowym dowodzie religijności naszego ludu wiejskiego, o jego pojęciach swych obowiązków względem Boga i bliźnich.

Niedawno odbył się we wsi Kraszewicach w naszym powiecie, obrzęd poświęcenia i położenia węgielnego kamienia pod nowo budujący się tam kościół murowany. Jednocześnie odbył się obrzęd pochowania kości tamże wykopanych przy kopaniu fundamentów pod ten kościół. Obrzędu poświęcenia dopełnił ksiądz prałat Wołowski z Godziesz.

Przy kopaniu fundamentów znaleziono 9 sztuk monety srebrnej z r. 1605 do 1668. Można je wszystkie oglądać w redakcyi „Kaliszanina”. Były one zawinięte w płatek i leżały przy kościach. Czy czasem nie pochowano z niemi zmarłego; a może były w kieszeni ubrania jego?

Przy budowie kościoła w Kraszewicach godną jest uwagi rzeczą, że w przeciągu pięciu miesięcy nie tylko przygotowano wszystko do rozpoczęcia budowy, zaczęwszy od uchwały parafialnej i kosztorysów, ale nawet już ukończono fundamenta i cokół.

Budowę prowadzi technik kaliski p. Piskorski pod sterem komitetu budowlanego w miejscu ustanowionego. Początkowanie do budowy kościoła i pierwsze nań wydatki zawdzięcza się właścianom miejscowym w części i p. Engelmanowi, starozakonnemu właścicielowi dóbr Kuźnica-Grabowska lub Kraszewice.

Godną uwagi rzeczą jest i to, że właścianie tamtejsi, nie mając u siebie wcale kamieni, zmuszeni szukać ich o mil kilka u sąsiadów, zwieźli ich 3,000 fur w przeciągu trzech miesięcy.

Budowlę tę zaczęto dnia 12 maja r. b., już w tym roku w części będzie wyprowadzona ku oknom, a prezbiteryjum całe może będzie ukończone.

Szczęść im Boże!

Parafjanin X.

Żródło: Zorza pismo poświęcone dla ludu miejskiego i wiejskiego nr 32 1882 

Historia z przymrużeniem oka

Tak mnie widzi sztuczna inteligencja a konkretnie  CHAT GPT,  można się czepiać lekkiej nadwagi ale ogólnie jest ok  😉

 

Sylwetki Kuźnickiego Dworu (1) - Franciszek Wincenty Zabłocki

Od szlachcica do gospodarza – 

historia Franciszka Wincentego Zabłockiego (1829-1893)

Franciszek Wincenty Zabłocki przyszedł na świat 5 kwietnia 1829 roku, w dworze położonym w Kuźnicy Grabowskiej. Był synem Idziego Zabłockiego, ekonoma dworskiego, i Zuzanny z Sałeckich — obojga szlachetnie urodzonych, choć już w czasach, gdy blask szlachectwa zaczął blednąć wobec nadchodzących przemian społecznych. Chrzest odbył się niedługo później, w cieniu barokowych ołtarzy, z należną powagą i godnością. Rodzicami chrzestnymi zostali Karol Zdzynicki, pisarz graniczny, oraz Marianna Wierzbicka, właścicielka miejscowych dóbr — ludzie dobrze osadzeni w realiach ówczesnego ziemiańskiego świata 

akt urodzenia Franciszka Wincentego Zabłockiego w kuźnickim dworze

Dzieciństwo i korzenie rodzinne

Rodzice Wincentego – Idzi i Zuzanna – pobrali się w 1823 roku w Kierznie. Ojciec był ekonomem w Węglewicach, a matka pochodziła z rodziny ekonomów w Kierznie. Mimo że żyli na terenach dwóch zaborów, ich związek funkcjonował zgodnie z przepisami Traktatu Wiedeńskiego, pozwalającymi na swobodny kontakt małżonków. W Kierznie przyszło na świat starsze rodzeństwo Wincentego (używał drugiego imienia): Franciszka Marianna (1824) i Stefan Cyprian (1826). Przybycie Zabłockich do majątku w Kuźnicy Grabowskiej przypada na czas w którym, 24 listopada 1828 roku zmarł w wieku 42 lat Jan Kanty Wierzbicki posesor dóbr kuźnickich (zachowała się tablica nagrobna cmentarza w Kraszewicach)

Dąb "Sewerynek" - miejsce zabaw dzieciństwa Wincentego Zabłockiego

W Kuźnicy Grabowskiej przyszło na świat młodsze rodzeństwo Wincentego: Marianna (1831) i Ludwik Karol (1834). Dwór i folwark kuźnicki był wówczas własnością hrabiny Anny Elżbiety Raczyńskiej, a zarządzali nim Wierzbiccy. Idzi Zabłocki jako ekonom pełnił istotną rolę w zarządzaniu  majątkiem.

 spichlerz z Kuźnicy Grabowskiej wybudowany ok. 1802

Przeprowadzka i rodzinne dramaty

Po roku 1834 los zaprowadził rodzinę Zabłockich do Michałowa, gdzie ojciec, Idzi Zabłocki, objął dzierżawę tamtejszego folwarku. Była to zmiana, która miała dać początek nowemu rozdziałowi, ale zamiast nadziei przyniosła cień. Choć Idzi został dzierżawcą majątku, nie dane mu było długo cieszyć się tą rolą ani owocami swojej pracy.

W 1836 roku, gdy jego syn Wincenty miał zaledwie siedem lat, śmierć zabrała ojca zbyt wcześnie, pozostawiając rodzinę pogrążoną w żalu i niepewności. Niedługo później, już po śmierci Idziego, przyszedł na świat najmłodszy z rodzeństwa — Teodor. Był dzieckiem nadziei, iskrą w trudnym czasie. Niestety, i jemu życie nie było pisane — zgasł po zaledwie dziewięciu miesiącach.

W 1839 roku, trzy lata po śmierci męża, Zuzanna Zabłocka zdecydowała się na nowy początek. Jako wdowa z dziećmi, niosąca ciężar straty i odpowiedzialności, ponownie wyszła za mąż — tym razem za młodszego od siebie kowala, Jana Walentego Majchrowskiego. Był to wybór serca, ale i życia — wybór konieczny, by utrzymać rodzinę i dać dzieciom oparcie.

Nowe życie rozpoczęli wspólnie w Czajkowie, gdzie Walenty znalazł pracę w miejscowej hucie. Z tego małżeństwa przyszły na świat kolejne dzieci — przyrodnie rodzeństwo Wincentego, które dorastało już w innym domu, w innych warunkach, choć wciąż pod czujnym okiem tej samej matki.

W 1843 roku najstarsza siostra Franciszka Marianna wyszła za mąż za Józefa Korba, czeladnika fabryk żelaznych. Z kolei w 1848 roku Wincenty po raz drugi został osierocony – zmarła jego matka Zuzanna, prawdopodobnie w wyniku epidemii cholery.

Małżeństwa i życie gospodarskie

W 1849 roku, mając zaledwie dwadzieścia lat, Wincenty Zabłocki stanął na życiowym rozstaju. Wkraczając w dorosłość, poślubił starszą od siebie o dziewięć lat wdowę — Wiktorię Szala. Ich wspólne życie rozpoczęło się w pustkowiu Szale, gdzie wśród pól i ciszy świata oddalonego od zgiełku, przyszły na świat dwie córki: Balbina i Józefa. Było to małżeństwo krótkie, choć pełne codziennego trudu i rodzinnego ciepła. Niestety, los szybko w nie uderzył — w 1854 roku Wiktoria zmarła, zostawiając Wincentego samego z dwojgiem małych dzieci i świeżym ciężarem żałoby.

Rok później, w 1855 roku, Wincenty raz jeszcze związał swoje życie z kobietą, która podobnie jak on, znała już smak straty. Tekla Ptakowska — wdowa i córka czajkowskiego karczmarza — została jego drugą żoną. Osiedlili się w Kosmalach, gdzie prowadzili spore gospodarstwo — ziemię, która karmiła rodzinę, ale i uczyła pokory wobec natury i czasu.

W ciągu trzydziestu ośmiu lat wspólnego życia doczekali się dziesięciorga dzieci. Siedmioro z nich przeżyło lata dzieciństwa i wkroczyło w dorosłość, niosąc dalej nazwisko i wartości wyniesione z domu. Wśród nich była Konstancja — prababcia autora tej opowieści — ogniwo łączące dawne losy z teraźniejszością, ślad pamięci wciąż żywej.

Brat Cyprian – cukiernik i spiskowiec

Cyprian Zabłocki, starszy brat Wincentego, nie był człowiekiem, który godził się na przeciętność ani milczał wobec niesprawiedliwości. Z zawodu cukiernik, z ducha – patriota i konspirator, prowadził życie, które łączyło codzienny trud pracy z odwagą działań w cieniu wielkiej historii.

Zaczynał skromnie — jako subiekt w cukierni w Białej Podlaskiej, ucząc się sztuki wypieku i słodyczy, które miały być jego przyszłością. Z czasem przeniósł się do Warszawy, gdzie założył własną cukiernię. Zapewne pachniało tam wanilią, migdałami i karmelem, ale za ladą nie stał wyłącznie cukiernik — stał człowiek, który nosił w sercu sprawę narodową.

W burzliwych latach 60. XIX wieku Cyprian wstąpił w szeregi organizacji narodowej. Polska, rozdarta między zaborców, tętniła wówczas szeptem spisków i wiarą w wolność. 20 listopada 1862 roku w Warszawie dokonano pierwszego zamachu organizacji tzw. sztyletników — narodowej żandarmerii podziemia. Ofiarą padł Paweł Felkner, naczelnik tajnego wydziału kancelarii namiestnika. Cyprian znał zamachowców osobiście i to właśnie on ukrył ich po udanej akcji.

Gdy wybuchło Powstanie Styczniowe, zbierał fundusze dla ochotników ruszających na pole walki, wspierał ich z ukrycia, jak mógł — pieniędzmi, schronieniem, słowem odwagi. Ale historia bywa bezlitosna wobec swoich bohaterów. Aresztowany i postawiony przed Audytoriatem Polowym, 26 sierpnia 1865 roku został skazany na sześć lat katorgi — ciężkiej pracy w fabrykach, w warunkach, które zabijały ciało szybciej niż czas. Po odbyciu wyroku miał zostać dożywotnio osiedlony na Syberii. Do końca kary jednak nie dotrwał. Zgasł 2 października 1869 roku, w wieku zaledwie 43 lat, w Jekaterynburgu na dalekim Uralu — z dala od domu, rodziny, zapachu ciasta i gwaru warszawskiej cukierni. Odszedł samotnie, ale nie bez śladu. Jego nazwisko dopisano do tych, którzy nie pytali, czy warto. 

Ostatnie lata

Franciszek Wincenty Zabłocki był człowiekiem, którego życie splotło się z losem polskiej wsi. Choć przyszedł na świat jako potomek rodu szlacheckiego, nie było mu pisane życie w dostatku i dworskiej elegancji. Los rzucił go do wsi Kosmale, gdzie przez większość życia pracował jako gospodarz. Zamienił szlacheckie dziedzictwo na lemiesz i pług, a rodzinny herb — na spracowane dłonie i codzienny trud. Wychował dzieci, które rozeszły się po okolicznych wsiach, zakładając własne domy i rody. Może z dumą patrzył, jak kolejne pokolenia zapuszczają korzenie na tej samej ziemi.

Franciszek zmarł 30 maja 1893 roku w Czajkowie, mając 64 lata. Odszedł wiosną, kiedy zboże dopiero wschodzi, a ziemia pachnie nadzieją. Jego ciało złożono do grobu na cmentarzu parafialnym w Kraszewicach 2 czerwca, w asyście księdza Piotra Gutmana, proboszcza tutejszej parafii.

Tak zakończył się żywot człowieka, który przebył długą drogę — z dworu do chaty, z kart szlacheckiego rodowodu do zapisu w księdze zgonów wiejskiej parafii. Ale choć miejsce się zmieniło, pozostała godność. Bo Franciszek Wincenty Zabłocki żył nie w blasku herbów, lecz w cieniu drzew, które sam posadził — w prostocie, która jest cnotą, i w pracy, która daje sens.

Tekla Zabłocka przeżyła swojego męża Wincentego o jedenaście lat. Odeszła 19 sierpnia 1904 roku w Czajkowie, w kolonii Kosmale, mając za sobą 73 lata życia — życia wpisanego w rytm polskiej wsi XIX wieku, pełnego trudów, znoju i niełatwej codzienności. Jej ciało spoczęło w ziemi dwa dni później, 21 sierpnia, odprowadzone przez księdza Piotra Gutmana i dwóch mężczyzn, którzy byli nie tylko świadkami jej śmierci, ale i częścią jej rodziny — zięciów: Antoniego Janasa, mojego pradziadka, oraz Wojciecha Boreckiego, rolników z Czajkowa.

Ostatnie lata Tekla spędziła w domu córki, mojej prababci Konstancji Janas. Tam, w cieple rodzinnego ogniska, z dala od wielkich spraw świata, dożywała swoich dni — zapewne wśród modlitw, wspomnień i pracy.

🧬 Dzieciństwo i Młodość

• 5 IV 1829 – narodziny w dworze w Kuźnicy Grabowskiej

• 22 VII 1836 – śmierć ojca, Idziego Zabłockiego (Wincenty ma 7 lat)

• 15 XI 1836 – narodziny brata Teodora (urodzonego pośmiertnie)

• 18 V 1837 – śmierć niemowlęcia Teodora

• 5 V 1839 – powtórne małżeństwo matki z Janem Majchrowskim

• 1840–1847 – narodziny przyrodniego rodzeństwa z drugiego małżeństwa matki

---

💍 Małżeństwa i rodzina

• 29 X 1849 – ślub z Wiktorią Szala, wdową, zamieszkali w pustkowiu Szale

• 30 III 1851 – narodziny córki Balbiny

• 11 III 1854 – narodziny córki Józefy

• 4 XII 1854 – śmierć żony Wiktorii Zabłockiej

• 24 VI 1855 – ślub z Teklą Ptakowską, wdową po Karolu Ptakowskim

• 1856–1874 – narodziny 10 dzieci z drugiego małżeństwa

  • m.in. 1865 – córka Konstancja (moja prababcia), 

---

🧱 Gospodarowanie i codzienne życie

• lata 50.–80. XIX w. – prowadzenie gospodarstwa w Kosmalach (Kolonia Czajków)

---

⚔️ Losy rodziny

• 1869 – śmierć brata Stefana Cypriana Zabłockiego na zesłaniu w Jekaterynburgu (za działalność niepodległościową)

---

🕊️ Ostatnie lata i śmierć

• 30 V 1893 – śmierć Wincentego Zabłockiego w wieku 64 lat, w Kosmalach (Czajków)

Tragiczny jarmark w Grabowie (1930)

 

Żródło: Wielkopolanin 1930.12.10 R.1 Nr 64

W hołdzie żołnierzom Wojny Obronnej 1939 z Kuźnicy Grabowskiej

Święto Flagi Rzeczypospolitej Polskiej – pamięć pod biało-czerwoną

Pod tą flagą walczyli żołnierze wojny obronnej 1939 roku z Kuźnicy Grabowskiej: podporucznik Jan Korzyński (1915–2004), podporucznik Józef Krzak (1914–2001), kapral Jan Skiba (1913–1991), starszy szeregowy Franciszek Grzesiek (1912–1994), starszy szeregowy Józef Kwiatkowski (1911–1970), starszy szeregowy Leon Rzepecki (1914–1991), starszy szeregowy Władysław Jaskuła (1911–1999) starszy szeregowy Leon Owczarek (1916–1990), plutonowy Wincenty Cegiełka (1900–1984)

Z okazji święta flagi zachęcam do zapoznania się z historią tych bohaterów – mieszkańców jednej wsi, którzy z odwagą stanęli w obronie ojczyzny.

Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa udostępniła moją publikację im poświęconą.

Serdecznie dziękuję rodzinom za pomoc w dokumentacji i tworzeniu tego świadectwa pamięci. Z gory dziękuje za ewentualne udostepnienie.

W hołdzie żołnierzom Wojny Obronnej 1939 z Kuźnicy Grabowskiej - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa

Sylwetki Kuźnickiego Dworu (2) - Sokołowscy i Bratyńscy (1789-1791)

 Dwór w Kuźnicy Grabowskiej w 1790 roku tętnił życiem dwóch rodzin szlacheckich.

W pierwszej częsci mieszkał 32-letni Szymon Sokołowski z żoną Agnieszką (27 l.) i ich maleńkim synkiem Antoninem. Pomagała im 11-letnia Anna, opiekunka dziecka, oraz 22-letnia służąca Jadwiga. Wszystko wskazuje na to, że Sokołowski pełnił funkcję tzw. pisarza rybnego o ktorym wspomina lustracja z 1789 roku.

Lustracja z 1789 tak opisuje wieś Kuźnicę: „W tej jest folwark, w którym mieszka pisarz rybny, o 2 izbach i 2 komorach, kuchenką szrzodku, pod gontami. Stodoła o dwóch klepiskach i 3 sąsiekach dobra. Owczarnia, która ma być rozebrana na chałupy dla chłopów. Spichlerz, wozownia i stajnia pod jednym dachem słomą pokrytym. W tej wsi jest także fryszerka, w której żelazo kują, w pruski mur gontami  pokrytym, na strużce Łużyca zwanej, z stawu Kuźnickiego wychodząca, na której wodzie jest także młyn i tartak. Do fryszerki są wszelkie statki i narzędzia potrzebne. Naprzeciw niej, na górce, jest dom dla fryszerzy, o dwóch izbach i komorach, z bali rzniętych, dachem gontami pokryty. Grunt starościński, który wynosi włók chełmińskich, 6 mórg 15 jest rozdany pomiędzy chłopów czynsz dworowi z niego płacących, na którym osiadło gospodarzy 10, którzy chałup jeszcze nie mają.

Drugą rodziną byli Bratyńscy: 34-letni Stanisław i zaledwie 16-letnia Marianna, rodzice rocznej córeczki Łucji. Oni również korzystali z pomocy — 12-letniej Franciszki, pełniącej rolę piastunki. Najprawdopodobniej Bratyńscy byli ekonomami folwarku.

📜 Informacje te pochodzą z "Regestr Ludności Chrześcijan w Parafii Kraszewickiej w Dekanacie Kaliskim w Województwie i Powiecie Sieradzkim leżącej Dnia Ostatniego Miesiąca Grudnia Roku 1790 Spisany przez Księdza Antoniego Wrońskiego Komendarza Dożywotniego Religii Rzymsko Katolickiej Zaczynający się od Dnia 1-go Stycznia 1790 Roku a kończący się Dnia 1-go Stycznia 1791 Roku." spisanego przez księdza Antoniego Wrońskiego w 1790 roku.

W 1798 Sokołowscy już nie mieszkali w w Kuźnicy Grabowskiej. W Jaraczewie* przyszła na świat ich córeczka Wiktoria Ewa Honorata. Zajęcie rodziców określono jako stawniczych. Kim byli ? Jak pisano: Stawniczy, którego pieczy stawy są powierzone, powinien co najmniej dwa razy dziennie obejść z łopatą w ręku wszystkie groble i nasypy, i gdziekolwiek okaże się potrzeba, natychmiast przedmiot uszkodzony naprawić. 

Wiemy, że w 1807 roku Szymon Sokołowski, jako wdowiec ekonom stawów przygodzickich*, ponownie się ożenił — z 20-letnią Jadwigą Heblowską w Kotłowie. Wkrótce w Dębnicy* na świat przyszła ich córeczka Felicjanna Michalina. W 1811 urodziła im się Weronika Wiktorja a 1816 Józef Stanisław Dydak

🏰 Te fragmenty życia sprzed wieków przypominają nam, jak bliskie, codzienne historie składają się na wielką historię naszej ziemi.

Przypisy:

*Jaraczewo (daw. gmina Jaraczew) – gmina miejsko-wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie jarocińskim. 

*Dębnica – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, w gminie Przygodzice.

*Stawy Przygodzickie – zespół około 70 stawów rybnych położonych w powiecie ostrowskim, na obszarze gminy Przygodzice, w dolinie górnej Baryczy, rozciągnięty wzdłuż osi Ostrów-Antonin i położony na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska.

 📅 29 kwietnia przypada 80. rocznica wyzwolenia obozu Dachau oraz Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego w czasie II wojny światowej. Obozu w Dachau nie przeżyli: ks. Pytlawski (Czajków), ks. Strugała (Kraszewice)i ks. Trzask (Giżyce). Przygotowałem opracowanie o jednym z nich – znajdziecie tam jego biogram i formy upamiętnienia.Zachęcam do lektury! Jeśli znacie osoby zainteresowane tematem — podeślijcie im link! 📖

Sługa Boży ks. Franciszek Strugała (1904 - 1942) - Świadek Wiary w Pamięci Pokoleń

Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza

 

Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza!

Podczas trwającego remontu budynku Muzeum Elementarza dokonano sensacyjnego

odkrycia, które przenosi nas w czasie do lat 30. XX wieku. Ekipa remontowa, przeszukując

przestrzeń pod podłogą, natrafiła na cenne artefakty – starą fotografię wojskową (datowaną na

1920 rok), egzemplarz „Jednodniówki” z 1934 r, bogato zdobione modlitewniki polsko-

żydowskie oraz księgę inwentarzową wyposażenia domowego z 1937 roku, który zaskoczył

wszystkich swoją różnorodnością i wartością historyczną.

Przypomnijmy, że prace remontowe w Muzeum Elementarza w Kuźnicy Grabowskiej,

które rozpoczęły się w marcu bieżącego roku, mają na celu przebudowę, modernizację

i poprawę warunków ekspozycyjnych tego unikatowego miejsca oraz rozszerzenia

możliwości działań o charakterze edukacyjnym, naukowym i społeczno-kulturalnym.

Muzeum, które gromadzi bogate zbiory związane z legendarnym „Elementarzem” Mariana

Falskiego, wymagało gruntownej renowacji, aby lepiej spełniać oczekiwania lawinowo

rosnącej liczby odwiedzających oraz dostosować się do nowoczesnych standardów.

W odnalezionej księdze inwentarzowej z 1937 roku, sporządzonej dla dworu

Oxnerów, znajdują się szczegółowe informacje dotyczące stanu posiadania właścicieli obiektu

przed wybuchem II wojny światowej. Dokument ten stanowi cenną ewidencję majątku, w tym

dokładne liczbę sztuk porcelany, szkła, srebra oraz pościeli.

Porcelana, często występująca w postaci eleganckich serwisów stołowych,

odzwierciedlała wysoki status rodziny Oxnerów oraz ich dbałość o estetykę i tradycję.

W inwentarzu podano także różnorodne rodzaje szkła, obejmujące zarówno codzienne

naczynia, jak i bardziej wyszukane egzemplarze, które używane były podczas specjalnych

okazji. Srebro, będące symbolem zamożności, również znalazło swoje miejsce w księdze

inwentarzowej. Nie można zapomnieć o pościeli, która w tamtych czasach była istotnym

wyróżnikiem statusu społecznego każdego dworu. W inwentarzu wymieniono liczbę

kompletów pościeli, co świadczy o dbałości o komfort i wygodę mieszkańców dworu.

Zapis z 1937 roku stanowi ważne świadectwo życia codziennego rodziny Oxnerów

i stanu ich majątku, a także obrazuje bogatą kulturę materialną przed burzliwymi czasami II

wojny światowej. Dokument ten, zachowany do dziś, pozwala nam lepiej zrozumieć

historyczny kontekst oraz realia życia w dworach polskich przed wybuchem konfliktu.

Wśród znalezisk, które przyciągają szczególną uwagę, są dwa modlitewniki polsko-

żydowskie datowane na 1910 oraz 1895 rok. Te cenne artefakty stanowią nie tylko ważny

element dziedzictwa religijnego, ale także kulturowego i społecznego Żydów w Polsce.

Jednak najbardziej intrygującym przedmiotem okazała się fotografia wojskowa,

prawdopodobnie z lat dwudziestych ubiegłego wieku przedstawiająca 1. Pułk Strzelców

Bytomskich 167. Pułk Piechoty, w którym służył Seweryn Oxner, ostatni właściciel Kuźnicy

Grabowskiej. Odnalezienia fotografia wraz z „Jednodniówką” z 1934 roku stanowi niezwykle

cenne źródło wiedzy o specyfice tamtych lat. „Jednodniówka” była publikacją, która w

czasach swojej świetności dokumentowała ważne wydarzenia i osiągnięcia jednostki, a także

przedstawiała sylwetki żołnierzy oraz ich rodzin. Ukazywała się z okazji różnych rocznic,

świąt wojskowych oraz innych istotnych wydarzeń.

Odnalezienie ukrytych pod podłogą artefaktów wzbudziło ogromną radość i

ekscytację. Muzeum Elementarza zyskało nie tylko nowe eksponaty, ale materiał do dalszych

badań nad historią tego niepowtarzalnego miejsca, która z pewnością już po remoncie

przyciągnie kolejne rzesze odwiedzających.

Muzeum Elementarza poprosiło znanego historyka i regionalistę, Jerzego Krzywaźnię

o wstępną analizę historyczną odnalezionych artefaktów.

Ewa Maląg

Zachowana fotografia najprawdopodobniej związana jest z Sewerynem Oxnerem (ur. 15

marca 1891 r.), synem Karola Oxnera i Leonilli Nowak. Seweryn brał udział w wojnie polsko-

bolszewickiej w 1920 roku, walcząc m.in. w Bitwie Warszawskiej. Służył w stopniu

podchorążego w szeregach 1. Pułku Strzelców Bytomskich (późniejszego 167. Pułku

Piechoty). Zachowały się jego wspomnienia odwrotu znad Niemna. Wśród pamiątek

zachowały się zdjęcia dowódców tej jednostki. Oxner dosłużył się stopnia porucznika piechoty

i jako oficer rezerwy był w latach 1923–1934 związany z jednostką przemianowaną na 75.

Pułk Piechoty.

Z okazji XV-lecia pułku, wydano jednodniówkę, którą Seweryn zachował.

Machzor (hebr. מחזור, dosł. „cykl”) to specjalny żydowski modlitewnik używany

podczas najważniejszych świąt w kalendarzu żydowskim — przede wszystkim Rosz ha-Szana

(Nowy Rok) i Jom Kipur (Dzień Pojednania), a także podczas innych świąt, takich jak Pesach,

Szawuot czy Sukot. Machzor różni się od zwykłego modlitewnika (siduru). Sidur miał

charakter codzienny i zawierał modlitwy na dni powszednie, szabat i niektóre święta.

Machzor natomiast zawiera modlitwy specjalnie przeznaczone na święta, które mają

wyjątkową, często bardziej rozbudowaną strukturę i rozbudowany charakter liturgiczny. Wiele

wskazuje, że należał do Karola Oxnera i jego żony.

Seweryn Oxner to ekonomista, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Berlinie. Urodził

się 15 marca w 1891 roku, w Żyrardowie. W latach 1918-1921 był oficerem WP w randze

podporucznika piechoty. Ożenił się z Anielą Hertz, córką Marii z Majnbaumów i Mieczysława

Hertza. Seweryn i Aniela Oxnerowie w 1928 roku, w parafii ewangelicko-augsburskiej

w Warszawie stali się ewangelikami. W 1930 roku Aniela Oxner urodziła syna, Jana.

Mieszkali w Warszawie, przy ulicy Marszałkowskiej 9. Według ankiety pracowniczej

(Archiwum Akt Nowych w Warszawie) Seweryn Oxner w latach 1924-1930 był radcą

Wydziału Organizacyjno-Naukowego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia

Publicznego. Po śmierci ojca Seweryn Oxner został spadkobiercą majątku w Kuźnicy

Grabowskiej wraz z krewną Heleną Lubrzyńską. Dzielił swój czas między Kuźnicę Grabowską

a Warszawę. Latem 1937 roku

z inicjatywy i na koszt Seweryna Oxnera oraz jego wspólnika, Michała Helera został

pobudowany w Kuźnicy Grabowskiej drugi dworek. W 1939 roku do kuźnickiego dworku

wprowadziła się żandarmeria niemiecka, a Oxnerowie zostali osadzeni w areszcie gminy

Czajków. Miejscowi chłopi z wójtem wykupili Oxnerów z rąk Niemców. Wojnę spędzili

w Warszawie. Po wojnie Seweryn Oxner pracował w Polskim Urzędzie Repatriacyjnym w

Łodzi. 12 stycznia 1948 roku, decyzją prezydenta miasta Łodzi, Oxnerowie zmienili nazwisko

na Olszewscy (Seweryn – Stefan Olszewski). Stefan Olszewski zmarł na atak serca w 1951

roku, w Łodzi. (cytat za   Irena Regina Oxner-Falska - CSW2020)

Jerzy Krzywaźnia

Sensacyjne znalezisko podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza!