Obchodzimy dzisiaj 190.
rocznicę wybuchu powstania listopadowego. W ramach promocji tego co nasze
przypominam postać płk. Franciszka Frezera, jednego z dowódców powstania
odznaczonego orderem Virtuti Militari, dziedzica Rojowa k/Ostrzeszowa, pochowanego w kryptach rojowskiego kościoła.
Franciszek
Frezer urodził się w Poznaniu 27 sierpnia 1798r. jako syn chorążego Macieja
Frezera
i Krystyny z Skoroszewskich. Datę urodzin
potwierdza tabliczka pośmiertna.
Tekst na tablicy znalezionej w krypcie kościoła odrestaurowanej przez p.
Tomasza Kajsera:
"D.O.M.
Tu leżą zwłoki Ś.P. FRANCISZKA FREZER Półkownika Woyska Polskich kawalera orderów etc. dziedzica Dobr Rojowa etc.
Urodził się w Poznaniu dnia 27 sierpnia 1798r.
Umarł w Rojowie dnia 10 stycznia 1845r."
Wykształcenie
Był wychowankiem Szkoły Kadetów w
Kaliszu. Była to elitarna szkoła wojskowa dla dzieci szlacheckich w
zaborze pruskim, umieszczona w budynkach byłego kolegium jezuickiego w Kaliszu.
Nauka trwała 4 lata i obejmowała: religię, język polski, łacinę, język
francuski, niemiecki, matematykę, geografię, historię, logikę, kaligrafię i
naukę rysunku. Oprócz tego w programie była edukacja wojskowa obejmująca
musztrę, historię wojskowości, elementy taktyki i strategii, fortyfikację,
balistykę i fechtunek.
Zatem Franciszek Frezer pobierał tam naukę w lata 1808-1812.
Od 1 lipca 1812r. wszedł do służby cywilnej (Biura
Dyrekcji Skarbu dep. Bydgoskiego) jako kancelista i przebywał w niej do 5 marca
1815r..
Kariera
wojskowa
11 marca 1815r. wstąpił do wojska 1. pułku strzelców konnych jako
chorąży. 15 maja 1816r. otrzymał awans na podporucznika, a 15 maja 1825r. na
porucznika I pułku strzelców pieszych i adiutanta pułkowego wojska Królestwa
Polskiego. Od 17 czerwca 1829r. pełnił
funkcję adiutanta polowego brygady generała hrabiego Piotra Szembeka. Ta
znajomość będzie miała istotne znaczenie w jego dalszym życiu. 24 maja 1830r.
otrzymał znak honorowy za 15 lat nieskazitelnej służby oficerskiej.
Brat-
oficer
Nepomucen Ludwik August ur. ok.
1796/1801. Podobnie jak
Franciszek służył w armii Kró1estwa Po1skiego w latach 1825-30 ppor. 1 pułku strzelców
pieszych. W powstaniu 6.2.31 por. 5 psp., 19.2.31 przeznaczony do 1 psp., 13
marca 1831 wziął dymisję d1a słabości zdrowia.
. W roku 1832 obywatel a 1838 posesor.
Poślubił w Poznaniu 24.08.1828 Paulinę Łebińską. Zmarł 21.08.1838 w
Poznaniu na Przedmieściu św. Wojciecha.
Pozostawił zonę i dwoje małoletnich dzieci.
Powstanie
listopadowe
Po dwóch miesiącach powstania listopadowego, 6 lutego 1831r.
został mianowany na stopień kapitana. Od
tego dnia pełnił obowiązki szefa sztabu 4 dywizji piechoty. Odznaczył się w bitwie pod Dobrem. Od 4
czerwca 1831r. został adiutantem polowym gen. Macieja Rybińskiego - dowódcy 1.
dyw. piech.
27 lipca 1831r. awansowany został do stopnia majora 12. pułku piechoty
liniowej.
Franciszek Frezer za zasługi wojenne 2 września 1831r. otrzymał złoty, a 25 września 1831r. kawalerski krzyż Orderu Virtuti Militari. 5
września1831r. otrzymał krzyż złoty nr 2397.
Po zdobyciu Warszawy przez Rosjan we wrześniu 1831r. mianowany został do
stopnia podpułkownika.
„Zamienił oręż na lemiesz”
5 października 1831r. wraz z gen.
Rybińskim przeszedł granicę pruską. Nie
wiemy czy został internowany. Wiemy tylko, że nie udał się, jak większość
kolegów z wojska na emigrację, lecz osiadł w zaborze pruskim prawdopodobnie z
racji urodzenia.
5
października 1831 r. przeszedł z oddziałem 20-tysięcznej armii granicę z
Prusami w okolicach Jastrzębia. Internowany wraz z armią, władzami powstańczymi
z ostatnim prezesem Rządu Narodowego Bonawenturą Niemojowskim oraz członkami
sejmu i licznymi politykami w zabudowaniach klasztoru franciszkanów w Brodnicy .
Małżeństwo
Franciszek Frezer wrócił do Poznania,
gdzie w 27.08.1832 r, w parafii św. Marii Magdaleny w Poznaniu zawarł związek
małżeński z 43-letnią Katarzyną Elżbietą Szczukową (poprzednio zamężną
Pniewską).
Katarzyna urodziła się około 1788 roku i była córką hrabiego Jacka Jezierskiego
herbu Nowina (1722-1805) kasztelana łukowskiego, polityka, publicysty i jego
trzeciej żony Róży (Rozalii) ze Szczutowskich.
Niedługo cieszył się szczęściem
małżeńskim, albowiem jego małżonka umarła w Poznaniu przy ulicy Butelskiej (Woźnej) już 22 maja
1834r. pozostawiając ruchomy majątek. O jej zgonie powiadomił Zdanowski radca
sądu pokoju. Frezerowie nie doczekali się dziecka.
Po śmierci żony przeniósł się do Kierzna
i stał się dzierżawcą tamtejszego majątku dzięki protekcji gen Szembeka. Wtedy,
jak pisze Karwowski Franciszek
Frezer: „zamienił oręż na lemiesz”.
9 listopada 1837 roku jako posesor wsi
Kierzno zawarł związek małżeński
z Justyną Psarską - dziedziczką Rojowa; świadkami na ślubie był gen. Szembek
oraz nieznani z imienia Wężyk i Psarski.
Justyna Stefania Magdalena Psarska urodziła się w Rojowie 20
grudnia1818r.
Jej rodzicami byli Magdalena i Klemens Psarscy: Magdalena Kolumna
Walewska była dziedziczką dóbr Olszyny, zaś jej mąż Klemens Jastrzębiec Psarski
dziedziczył dobra Rojowa, Szklarki Myślniewskiej, Doruchowa i przyległości.
Dzieci
Z tego związku urodziły się dwie córki:
Aleksandra urodzona 28 października 1841r. oraz Józefa urodzona 5 kwietnia
1843r.
Działalność polityczna
18 kwietnia 1843 r. Franciszek Frezer został drugim deputowanym z powiatu
ostrzeszowskiego jako „posiedziciel” z Rojowa. Funkcję pierwszego deputowanego
pełnił wówczas Feliks Wężyk „posiedziciel” z Baranowa.
Franciszek Frezer występuje jako
dziedzic Rojowa z folwarkiem Zawadą liczącego łącznie 1105 ha. Funkcję deputowanego
pełnił Frezer do swojej śmierci. Na jego miejsce został wybrany Artakserkses
Rekowski z Rudniczyska (Ogłoszenie Rejencji Poznańskiej z 24.05.1846).
Śmierć i pochówek
Franciszek
Frezer zmarł na tyfus 10 stycznia 1845 roku w wieku 46 lat,
a jego żona Justyna 26 czerwca 1856r.Oboje
zostali pochowani w podziemiach rojowskiego kościoła, najpierw drewnianego, a
potem w 1883r, murowanego, którego fundatorem w 1883r. wraz z mężem Bolesławem
Wężykiem była ich córka Aleksandra.
