Dzieje Czajkowa (1 ) - O etymologii nazwy Czajków

              Na terenie naszej miejscowości w dolinie rzeki Lużycy znajdowały się niegdyś bagna porośnięte szuwarami i tatarakami, w których gnieździło się dużo ptaków, a wśród nich czajki. Często stąd pomysł na etymologie nazwy miejscowości. Bardziej wiarygodne wydaje się wywodzenie nazwy od nazwiska Czajka występującego na tym terenie jeszcze w II połowie XX wieku. Tadeusz Wojciechowski (1838-1919) polski historyk, twierdził że końcówki ów, in, yn, dodawane do nazw osób oznaczały własność tego, który miejscowość posiadał. Na pytanie czyj w tej miejscowości grunt, ziemia, dom, - padała odpowiedz: Czajków grunt, dom, ziemia,  co oznaczało, że należy do rodu Czajków. W wieku XVI w. pisano Czaykow a w XVIII w. także Czaykowo. Przeglądając akta metrykalne z XIX wieku zwróciło moją uwagę liczne występowanie na tym terenie szeregu innych nazwisk o pochodzeniu „ptasim”: Jaskuła, Szczygieł, Ptak, Wróbel, Sikora, Bąk, Dzięcioł, Jerzyk, Jastrząb, Żuraw i inne.

                                                        Rzeka Łużyca (arch-2010)

Największą i najstarszą osadą w naszej okolicy były Kraszewice. Wieś była macierzą wszystkich pozostałych okolicznych wsi. Pod względem administracyjnym teren ten należał od najdawniejszych czasów do Ziemi (względnie Księstwa) Kaliskiej. Z czasem przeszedł do powiatu ostrzeszowskiego a wraz z nim od 1396 do Ziemi Wieluńskiej. Od tego czasu tereny dzisiejszego Czajkowa należały do starostwa niegrodowego grabowskiego i starostwa grodowego (pow.) ostrzeszowskiego. Nadrzędną jednostką nad powiatem ostrzeszowskim była autonomiczna Ziemia Wieluńska a ta formalnie wchodziła w skład woj. sieradzkiego.

Czajków leży nad rzeką Łużycą (dawniej zwana Oleśnicą), która jest dopływem Prosny.

„Wstań, który śpisz i powstań z martwych”

Kościół katolicki w Polsce obchodzi w dniu 8 maja uroczystość św. Stanisława Biskupa i Męczennika, głównego patrona Polski. 

W ołtarzu głównym czajkowskiej świątyni umieszczono obraz patrona św. Stanisława, Biskupa. Widnieje on w szatach biskupich, z pastorałem, a u jego stóp leży Piotrowin, czyli bohater legendy z XI wieku.

Biskup krakowski św. Stanisław ze Szczepanowa zakupił od Piotra Strzemieńczyka z Janiszewa, zwanego Piotrowinem, dobra ziemskie na rzecz biskupstwa. Po śmierci Piotrowina ustalenie własności było niemożliwe, toteż biskup Stanisław wskrzesił Piotrowina, by ten poświadczył prawdę w procesie. 

Piotrze, wstań, który śpisz i powstań z martwych, aby okazała się na tobie moc i działanie Trójcy Świętej. Wstań — powiedział — i wystąp na środek! Oddaj cześć Bogu, składając świadectwo prawdzie, aby wzmogła się ufność wiernych, a zamknęły się usta głoszących nieprawość! ( z żywota św. Stanisława ze Szczepanowa)

Bibliografia historii parafii Czajków

Karwowski S., Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890

Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej na rok 1939

Kronika parafii Czajków

Martyrologium polskiego duchowieństwa pod okupacja hitlerowską 1939-1945, z.2
Rocznik Diecezji Włocławskiej, Rok 1983

Schematismus Dioecesis Częstochoviensis z lat 1926, 1928,1931,1932,1934,1935, 1936, 1939
Stopniak F., Polskie świątynie katolickie podczas II wojny światowej, t.12 (1982)

Nagrobki opowiadają historie - Paulina Zarzycka (+1889)

Jednym ze uszkodzonych pomników na kraszewickim cmentarzu jest nagrobek Pauliny Zarzyckiej (ok. 1850-1889) .

Napis na nagrobku:

TU SPOCZYWA MATKA
WRAZ Z DZIECKIEM

ŚP

PAULINA Z JAROMIRSKICH
ZARZYCKA

ŻYŁA LAT 38. UM. 27 LUTEGO 1889 r.

WDZIĘCZNY MĄŻ Z 7 DZIECI

TĘ PAMIĄTKĘ KŁADZIE

PROSZĄC O WESTCHNIENIE

 Małżonkowie zawarli ślub w Cieszęcinie w 1871r. Paulina Bronisława Stefania Jaromirska w dniu ślubu miała 21 lat. Jej rodzicami byli: nieżyjący już Wojciech Jaromirski i Otylia z Denetrelów.
Małżonek, Kazimierz Zarzycki w dniu ślubu miał 22 lata a jego rodzicami byli Edward Zarzycki i Waleria z Pilchowskich. (parafia katolicka Cieszęcin, wpis 16 / 1871) Później wędrowali za pracą. Byli m.in w Chlewie,gdzie Kazimierz był gorzelnikiem oraz w Gaci Kaliskiej.
Zarzyccy sprowadzili się do Czajkowa przed rokiem 1888 kiedy to urodziła się ich ostatnia  córeczka Helena Stanisława. Kazimierz pracował jako leśniczy. Wtedy doszło do rodzinnej tragedii - matka osierociła siódemkę dzieci. Za kilkanaście dni zmarła też 9-miesięczna Helena. Obie zostały pochowane na cmentarzu w Kraszewicach.

 Akt zgonu Pauliny Zarzyckiej

Akt zgonu jej córeczki Heleny Zarzyckiej

Kraszewickie nagrobki z historią (3) - ks. Wawrzyniec Malinowski (1810-1872)

STARANIA TROSKI ZAWODY TU SWOJE KOŃCZĄ SWOBODY 

               Wawrzyniec Malinowski, urodził się 10 sierpnia 1810. Święcenia kapłańskie przyjął w 1835. W roku 1848 był jeszcze wikariuszem w parafii Uników. W latach 1848-1854 był proboszczem w parafii Klonowa. Od 1854 pełnił funkcje proboszcza pobliskiej parafii Giżyce-Kraszewice.

             Był pierwszym samodzielnym proboszczem parafii Kraszewice (od 1867). Pod koniec jego życia; w 1871r. kościół w Kraszewicach został odnowiony i ustanowiono następujące odpusty: Aniołów Stróżów, Św. Katarzyny i Św. Rocha.

             Od 1872 był prałatem Kolegiaty Kaliskiej i archidiakonem Konsystorza Generalnego.

Zmarł 17 lutego 1872 w wieku 62 lat i został pochowany w kaplicy  na cmentarzu w Kraszewicach.

Na zdjęciach kaplica i tablica nagrobna  z cmentarza w Kraszewicach.

Kraszewickie nagrobki z historią (2) - Jan Kanty Wierzbicki (1786-1828)

Obok kaplicy ks. Wawrzyńca Malinowskiego stara żeliwna tablica upamiętnia Jana Kantego Wierzbickiego (26.10.1786 - 24.11.1828).  Właścicielem dóbr starostwa grabowskiego po ks. Michale Hieronimie Radziwille został na początku XIX w. Atanazy hr. Raczyński. W latach 20-tych XIX wchodzącymi w skład starostwa dobrami Kuźnica Grabowska zarządzał dzierżawca (posesor) Jan Kanty Wierzbicki. Dzierżawcy mieszkali w dworze w Kuźnicy Grabowskiej i właśnie tam Jan Kanty zmarł 23 listopada 1828 roku.

Wierzbiccy pobrali się w Giżycach w 1820 roku. Parafia katolicka Giżyce wpis 1 / 1820

6 lutego 1820 we wsi Ostrów Kaliski Wielmożny Imć Pan Jan Kanty Wierzbicki młodzian lat 32 Wójt Ostrowa Kaliskiego z  przyległościami we wsi Ostrowie Kaliskim mieszkającym syn szlachetnych Imć Panów Marcina i Mariany ze Slaskich w Praszce mieszkających zawarł związek małżeński z Imć panną Marianna Ochanowską lat 20 córką szlachetnych urodzonych imć Państwa Romana i Magdaleny Ochanowskich posesorów wsi Ostrowa Kaliskiego z przyległościami.

Parafia katolicka Giżyce wpis 1 / 1820

Tablica nagrobna dzierżawcy kuźnickiego majątku to najstarsza pamiątka materialna z I połowy XIX w, jaka pozostała na cmentarzu w Kraszewicach. Poniżej akt zgonu Jana Kantego Wierzbickiego.

Po śmierci J. Wierzbickiego r. wdowa Marianna z Kochanowskich Wierzbicka w 1839 hutę w Czajkowie i 2 huty w Kuźnicy Grabowskiej wydzierżawiła Samuelowi Boruchowi Lindauowi, dzierżawcy 2 fabryk żelaznych w Lipiu i Dankowie. 

Ks. Piotr Gutman (1857-1907)

Piotr Gutman urodził się 26 VI 1857. Polak. Ukończył gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim.  Po ukończeniu seminarium włocławskiego 29 lutego 1880 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Chościak - Popiela. Następnie został skierowany do pracy duszpasterskiej jako wikariusz w następujących parafiach: Warta, Tuszyn (1881), Włocławek (1882), i Piotrków Trybunalski (1883). Na ostatnim wikariacie w 1883 r. przejął także obowiązki notariusza w miejscowym konsystorzu z uposażeniem 150 rubli. Po trzech latach pracy na wspomnianym stanowisku swoje obowiązki przekazał drugiemu wikariuszowi parafii piotrkowskiej. 1 marca 1886 r. został mianowany administratorem parafii Wieruszów, skąd 5 listopada 1887 r. przeniesiono go na probostwo do Kraszewic w dekanacie wieluńskim oficjalacie kaliskim.

Na tej ostatniej parafii dokończył budowę miejscowego kościoła parafialnego. Jego wzniesienie w latach 1882-87 prowadził ks. Piotr Kobylański. Popadł jednak w konflikt z parafianami i został przeniesiony do Godziesz.

W Kraszewicach ks. Gutman naraził się poważnie władzom carskim za namawianie ludności, aby żądała wprowadzenia języka polskiego do pracy kancelaryjnej w gminie Kuźnica Grabowska. Naczelnik Powiatu wieluńskiego 29 grudnia 1905. powiadomił gubernatora kaliskiego że pod wpływem proboszcza parafii Kraszewice, powiatu wieluńskiego księdza Piotra Gutmana, uchwałą gminy Kuźnica Grabowska z 27 listopada 1905 żąda całkowitego wprowadzenia do tego urzędu gminnego języka polskiego, także do sądu gminnego, do szkół powszechnych i do akt urzędu stanu cywilnego. Donosząc o powyższym, naczelnik dodawał, że usunięcie z Kraszewic księdza Piotra Gutmana albo jego zaaresztowanie wobec wpływu jaki ma na parafian, mogłoby wywołać niepożądane następstwa, dlatego prosił o wezwanie go do Kalisza i wydanie tam odpowiedniego zarządzenia.

W dwa lata po tych wydarzeniach zmarł 4 stycznia 1907 r. w Kraszewicach. Pełnił funkcje proboszcza w Kraszewicach przez 19 lat. Był także kanonikiem honorowym Kolegiaty Kaliskiej. Został pochowany na cmentarzu w Kraszewicach.

Bibliografia biogramu:

S. Karwowski, Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890, s.11

P. Kubicki, Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861-1915, cz. 3, t. 2, s. 19. 
W. Wlaźlak, Organizacja i działalność Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego w latach 1819-1918, Częstochowa 2009

Tekst biogramu zgłoszony do kolejnej edycji Słownika Biograficznego Południowej Wielkopolski