O napadach wilków i leczeniu wścieklizny na terenie parafii Kraszewice w XIX wieku

Napad wilków na Kuźnicę Grabowską (1837)

W „Kronice emigracji polskiej” opublikowanej przez Giserni w Paryżu w 1837,
t. 5-6.” czytamy: Polska. List z Wadowic 27 grudnia 1836.„Wielkie śniegi sprawiły w Królestwie taki głód w wilkach, iż się wściekają i masami rzucają na wsi, przeciw którym mieszkańcy muszą się pałkami bronić. Przed kilkunastu dniami stado ich wpadło do Kuźnicy Grabowskiej pod Kaliszem i pokaleczyło 24 ludzi, z których już czterech umarło”. 

Na pamiątkę tych tragicznych wydarzeń postawiono krzyż koło posesji państwa Wysotów (Kuźnica Grabowska -Stara Wieś).

zdjęcie z roku 1999

Adam Jaskuła na podstawie informacji Anastazego Wysoty (ur. 1918) tak opisał historię krzyża w roku 1999 r.

 

    Krzyż znajduje się na końcu Starej Wsi (za rzeką) za posesją państwa Wysotów. Został postawiony na pamiątkę tragedii, która rozegrała się jesienią 1837 roku. Idący drogą człowiek został zaatakowany przez wilka. Miał bardzo mocno poszarpane ciało i w wyniku ran zmarł. Jego nazwisko zostało zapomniane. Anastazy Wysota opiekował się krzyżem przez około 60 lat.      

       W okresie II wojny światowej został wykopany i przeniesiony przez Anastazego Wysotę na jego podwórze. Żandarmeria niemiecka bowiem, napotkane polskie krzyże przewracała i paliła. Po zakończeniu wojny został wkopany na swoje miejsce. 

Artykuł o leczeniu wścieklizny na terenie parafii Kraszewice w latach 30-tych XIX wieku.
Pierwsza skuteczna szczepionka przeciw wściekliźnie została wynaleziona dopiero w roku 1885 przez Louis Pasteura.

Przyjaciel domowy pismo zbiorowe dla gospodarzy nr 35 /1858 z dnia 18.10.1858 Lwów, s. 310 1858

Ks. Józef Naturski proboszcz parafii Kraszewice w latach 1990-1993 - aktualizacja

https://szkicehistoryczne.blogspot.com/2017/08/ks-jozef-naturski-proboszcz-parafii.html

Galeria przodków - Jan Malinowski (ok.1776-1822) ułan dworski i borowy dóbr Kuźnicy Grabowskiej

Ułan Dworu Kuźnicy Grabowskiej - 1808

Jan Malinowski urodził się około 1776 roku jako syn Macieja i Teresy. Data urodzenia została ustalona na podstawie aktu małżeństwa z 1806 r.  Prawdopodobnie pochodził z niezamożnej szlachty, o czym mogą świadczyć powierzane mu zajęcia. W 1808 mieszkał  wraz z żoną w Kuźnicy Grabowskiej, gdzie pełnił funkcje ułana dworu. Trudno dziś precyzyjnie stwierdzić co należało do jego obowiązków. Wawrzyniec Bogusławski, prawdopodobnie szwagier Jana Malinowskiego, był w 1808 roku włodarzem kuźnickiego dworu. 

Małżeństwo i dzieci

    16 listopada 1806 roku zawarł w Kraszewicach ślub z Katarzyną z Michalców/Michałowską. W Kuźnicy Grabowskiej małżonkowie dochowali się piątki dzieci:  Wojciecha (* ok 1807), Tekli (*1808 ) Ignacego (*1811) Antoniny (*1813) i Karoliny Józefy  (*1815 ). W Głuszynie urodziły się trzy kolejne: Katarzyna  (*1817) Józef (*1820 ) i  Jan (*1822 ). W roku 1811 Jan Malinowski został zapisany dwukrotnie jako huzar dworski.

                                                 

Borowy Lasów Dóbr Kuźnicy Grabowskiej - po 1815

Od roku 1815 Jan Malinowski objął funkcję borowego w dobrach Kuźnicy Grabowskiej i początkowo mieszkał w Kuźnicy pod nr 30 a od 1817 w Pustkowiu Kałuże pod nr 29. 

Tragiczna śmierć - 1822

Opis zgonu Jana Malinowskiego spisał ks. Jan Ludwik Krajewski

Pustkowie Kałuże

Roku Tysiąc Osiemset dwudziestego drugiego, dnia jedenastego października, o godzinie czwartej po popołudniu. Przed Nami Urzędnikiem Stanu Cywilnego Gminy Kraszewickiej, Powiatu Ostrzeszowskiego w Województwie Kaliskim stawił się Rachwał Gracz, rolnik w Kraszewicach zamieszkały z Jakubem Kurowskim rolnikiem tamże zamieszkałym i ukazali nam uwiadomienie od Wielmożnego Wójta Gminy Kuźnicy Grabowskiej na piśmie, iż na dniu piątym października r. b. o godzinie piątej rano w boru pod Pustkowiem Dymarką umyślnie przez przyłożenie do piersi swoich nabitej flinty zabił się Borowy imieniem Jan Malinowski lat pięćdziesiąt pięć liczący wieku swego, w Pustkowiu Kałużę zamieszkały mąż pozostałej Katarzyny z Michalców Malinowskiej. Poczem akt ten samobójstwa stawającym przeczytany i przez Nas podpisany został. Stawający pisać nie umieją.

Jan Malinowski pochowany został 11 października 1822 roku na cmentarzu w Kraszewicach.

Wdowa po Janie, Katarzyna Malinowska z Michalców (1787-1844)

Data urodzenia Katarzyny ustalona została na podstawie metryki z kościoła ostrowskiego wyciągniętej przy okazji powtórnego ślubu. Katarzyna pochodziła z rodu Michalców i w dniu drugiego ślubu miała skończone 37 lat.

Wyszła za mąż 8 lutego 1824 roku za 29-letniego Joachima Kałuże, syna Wojciecha i Rozalii. Ślub poprzedziły zapowiedzi 25 stycznia oraz 1 i 8 lutego 1824 r. W dniu ślubu Joachim przebywał przy bracie w pustkowiu Kałuże. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci: Szczepana (*1825) i Antoninę (*1827 )          

Joachim i Katarzyna prowadzili gospodarstwo rolne w Pustkowiu Kałuże pod nr 29.

Małżeństwo trwało niespełna 10 lat. Joachim Kałuża zmarł 4 grudnia 1833 r. w wieku 38 lat,10 miesięcy i 8 dni. w Pustkowiu Kałuże 29. Pozostawił żonę Katarzynę. Świadkami jego zgonu byli: pasierb Ignacy Malinowski i Paweł Kałuża  rolnicy z Pustkowia Kałuże.

Śmierć Katarzyny - 1844

Katarzyna przeżyła swojego drugiego męża o ponad 10 lat i zmarła 25 lipca 1844 w Pustkowiu Kałuże w wieku około 58 lat. Świadkami zgonu byli: Kałuża Tomasz i syn Wojciech Malinowski (40) gospodarze w Kałużach. Przeżyła 57 lat, 3 miesiące i 23 dni. Pochowana została na cmentarzu w Kraszewicach 27 lipca 1844 roku.

Galeria przodków - Franciszek Wincenty Zabłocki (1829-1893)

Od szlachcica do gospodarza

Franciszek Wincenty Zabłocki przyszedł na świat 5 kwietnia 1829 w dworze
w Kuźnicy Grabowskiej. Urodził się jak podał ks, Ludwik Krajewski w akcie chrztu ze „ szlachetnych Idziego Zabłockiego Ekonoma Dworu w Kuźnicy Grabowskiej lat 34 i Zuzanny z Sałeckich lat 23" Chrzestnymi byli Urodzony Imć Pan Karol Zdzynicki Pisarz Granic i Wielmożna Marianna Wierzbicka Posesorka Dóbr Kuźnickich”. Świadkami chrztu byli Franciszek Grabowski sołtys i Jan Baś rolnik obaj z Kuźnicy Grabowskiej.

Dąb "Sewerynek" - miejsce zabaw dzieciństwa Wincentego Zabłockiego

Rodzice Wincentego

Idzi Zabłocki, ekonom pracujący w majątku Karśnickich w Węglewicach zawarł związek małżeński z Zuzanną Sałecką córką Mateusza i Heleny z Krobanowskich ekonomów w Kierznie 25 maja 1823 roku. Kierzno to miejscowość przy drodze Świba-Mikorzyn, ok. 4 km na północny wschód od Kępna. Kierzno będące niegdyś samodzielną parafią wtedy należało do parafii Myjomice. Ślub odbył się rodzinnej parafii panny młodej w kościele w Kierznie. Zuzanna w dniu ślubu miała 18 lat jej wybranek 27 lat. Ślub został poprzedzony trzema zapowiedziami w parafii myjomickiej i cięszęcińskiej 11, 18 i 25 maja 1823 roku. Świadkami ślubu byli ze strony pana młodego Leon Golubowski leśniczy z Węglewic i Kazimierz Głowienkowski posesor gruntów plebańskich w Myjomicach ze strony panny młodej.

Rodzeństwo urodzone w Kierznie

W Kierznie 3 października 1824 roku o godzinie dziewiątej wieczorem przyszła na świat pierwsza córka Idziego i Zuzanny, Franciszka Marianna. Chrztu dokonał 7 października ks. Aleksander Głowinkowski. Chrzestnymi byli Jan Bielski Obywatel Dziedzic Dóbr Godziętowy i Marianna z Kowalskich Bielska Obywatelka oraz małżonka tegoż.

Drugie dziecko Zabłockich przyszło na świat w Kierznie 17 sierpnia 1826 roku o godzinie drugiej w nocy. Na chrzcie odbytym 20 sierpnia 1826 nadano mu imiona Stefan Cyprian. Chrztu udzielił ksiądz Aleksander Głowinkowski. Chrzestnymi Stefana Cypriana byli Józef Czaplicki plenipotent i Marianna Kowalska panna dziedziczka.

Wszystko wskazuje że Idzi po ślubie nadal pracował jako ekonom w Węglowicach. Natomiast Zuzanna mieszkała przy rodzicach w Kierznie; czyli na terenie dwóch różnych zaborów. Wyjaśnienie faktu możemy odnaleźć w postanowieniach Traktatu Wiedeńskiego, który pozwalał na swobodny kontakt między małżonkami.

Przybycie do majątku w Kuźnicy Grabowskiej

Zuzanna i Idzi Zabłoccy przybyli do Kuźnicy Grabowskiej z Kierzna lub Węglewic. Przybycie Zabłockich do majątku w Kuźnicy Grabowskiej przypada na czas w którym, 24 listopada 1828 roku zmarł w wieku 42 lat Jan Kanty Wierzbicki posesor dóbr kuźnickich (zachowała się tablica nagrobna cmentarza w Kraszewicach).

Wdowa po nim Marianna Wierzbicka potrzebowała zapewne zarządcę rozległych dóbr. Wtedy to Zabłoccy zamieszkali w dworze w Kuźnicy Grabowskiej. Właścicielką dóbr Kuźnicy Grabowskiej była Anna Elżbieta z Radziwiłłów hrabina Raczyńska. Posesorami majątku byli natomiast Wierzbiccy. Idzi Zabłocki pełnił funkcje ekonoma dworu Kuźnicy Grabowskiej. Była to osoba zarządzająca folwarkiem.

Rodzeństwo urodzone w Kuźnicy Grabowskiej

Szlachectwo Zabłockich potwierdzone zostało w akcie urodzenia siostry Marianny z 6 marca 1831. Ona również miała szlacheckich chrzestnych: Wojciecha Bisławskiego nauczyciela Szkoły Czajkowskiej i Jadwigę Kamienicką.

Kolejnym rodzeństwem urodzonym w kuźnickim dworze był Ludwik Karol. Urodził się 18 marca 1834 r. Jego chrzestnymi byli: szlachetny Karol Bergier ewangelik Nadleśniczy Lasów Kuźnica Grabowska i szlachetna Jadwiga Kraszewska Leśnica. W indeksach akt metrykalnych parafii Kraszewice Franciszek Wincenty, Mariana oraz Ludwik Karol zaznaczeni są jako Urodzeni.

Z tego okresu zachował się zabytkowy spichlerz (rycina Władysława Kościelniaka) z Kuźnicy Grabowskiej zbudowany około 1800 roku. Większość czasu służył do przechowywania zboża. Spichlerz był parterowy (z użytkowym strychem) na rzucie prostokątnym konstrukcji zrębowej, od frontu na 6 słupach. Obecnie w Skansenie w Russowie.

W folwarku Michałów – po 1834

W roku 1836 odnajdujemy Zabłockich na folwarku w Michałowie. Idzi umiera tam jako pachciarz (zapisane to określenie zostało w formie pakciarz). Pachciarz to człowiek trzymający coś w pachcie; dzierżawca.

Zatem Idzi Zabłocki dzierżawił odległy o 6 km od Kuźnicy Grabowskiej folwark w Michałowie. Nie mamy danych dotyczących folwarku w Michałowie z tamtego okresu.
W latach 80-tych XIX wieku folwark składał się 12 włók gruntu ( włoka = 30 mórg polskich, a polska morga = 300 prętów 15 stóp). Dla porównania folwark w Kuźnicy Grabowskiej miał 10 włók. Trzeba pamiętać że były to czasy po uwłaszczeniu chłopów.

Śmierć ojca – 1836 i narodziny brata Teodora

W wieku 7 lat Wincenty traci ojca. Idzi Zabłocki zmarł 22 lipca 1836 roku. Pogrzeb odbył się dwa dni później, kiedy to pochowano go na cmentarzu parafialnym w Kraszewicach. Idzi według metryki zmarł w wieku 42 lat a świadkami jego zgonu byli Józef Irzykowski pastucha i Bartłomiej Lewendoski szewc obydwaj z Michałowa.

Już po śmierci Idziego na świat przyszło ostatnie dziecko Zabłockich – Teodor. Świadkami chrztu byli Józef Przyłucki Rataj i Bartłomiej Lewandowski z Michałowa. Chrzest odbył się 15 listopada 1836 roku a chrzestnymi byli Wielmożny Tomasz Wierzbicki Ekonom dóbr Kuźnicy Grabowskiej i Teodora Wierzbicka panna. Teodor żył zaledwie 9 miesięcy. Zmarł 18 maja 1837 roku. Świadkami aktu zgonu z 20 maja 1837 byli Józef Irzykowski pastucha i Bartłomiej Lewandowski szewc z Michałowa.

Powtórny ślub matki – 1839

Matka Wincentego, Zuzanna samodzielnie dzierżawiła folwarku Michałów. 5.maja 1839 r. w Kraszewicach wyszła powtórnie za mąż. Jej wybrankiem był o 10 lat młodszy Jan, Walenty Majchrowski (*13-05-1815 r. - +05-05-1861 r.) kowal z czajkowskiej huty. Świadkami na ślubie byli kowal Antoni Ptakowski kowal  i rolnik Norbert Kamiński obaj z Czajkowa. W dniu ślubu Zuzanna była ekonomką w Michałowie. W latach 40-tych rodzina Majchrowskich zamieszkała w Czajkowie.

 Ze związku Zuzanny i Jana urodziły się dzieci, przyrodnie rodzeństwo Wincentego: Konstancja (*1840 r. - +20-11-1859 r.) Bronisława, Anna  (*08-05-1841 r. - +03-01-1842 r.), Władysława, Paulina (*14-12-1842 r. - +17-04-1844 r.),  Józef (*02-04-1845 r. - +) oraz Stanisław (*02-04-1847 r. - )

Ślub siostry Franciszki - 1843

Kolejną informacje o Zabłockich znajdujemy w akcie ślubu Sławetnej Franciszki Mariany Zabłockiej ze Sławetnym Józefem Korb. Określenie „sławetny” było z reguły zarezerwowane dla mieszczan. Ślub odbył się w Kraszewicach 21 listopada 1843 a udzielił go Adolf Pawlicki wikariusz. Świadkami byłi: Jan Wojciech Saganowski Wójt Gminy Kuźnica Grabowska i Norbert Kamiński gościnny z Kuźnicy Grabowskiej. Franciszka Marianna w dniu ślubu była panną, miała 19 lat i mieszkała przy matce i ojczymie w Czajkowie. Jej małżonek Józef Korb był kawalerem, czeladnikiem fabryk żelaznych w kuźnicy Grabowskiej. Urodził się w Dankowie z Karola i Anny z Farysiaków. W aktach metrykalnych błędnie zapisano nazwisko nowożeńca- Koss. Faktyczne brzmiało Korb.

Śmierć matki - 1848

W wieku 19 lat Wincenty traci matkę. Już wtedy prawdopodobnie mieszka przy siostrze Franciszce. Zuzanna umiera w Czajkowie 28 maja 1848 roku prawdopodobnie w wyniku epidemii cholery pustoszącej te tereny na przełomie lat 40-tych i 50-tych XIX wieku. Zuzanna została pochowana na cmentarzu w Kraszewicach 31 maja. Świadkami zgonu byli Walenty Jangas i Antoni Ptakowski gospodarze z Czajkowa. Pozostawiła męża Jana Majchrowskiego.

I małżeństwo - 1849

20-letni Wincenty (już tylko jednego imienia) wstąpił w związek małżeński. Ślub został zawarty 29 października 1849 w kościele parafialnym w Kraszewicach. Obrzęd ślubu przeprowadził ks. Adam Podborski. Wincenty mieszkał wtedy przy siostrze w pustkowiu Basie. Jego małżonka Wiktoria Szala miała 29 lat i była gospodynią i wdową po Kacprze Szali. Urodziła się w Głuszynie jako córka Tomasza i Elżbiety z Jeziorków małżonków Adamusów a w dniu ślubu mieszkała w pustkowiu Szale. Świadkami ślubu byli Jan Kiełbaska i Józef Kowal gospodarze w pustkowiu Basie.

W akcie ślubu nie ma już mowy o szlachectwie Wincentego.

Ze związku Wincentego i Wiktorii 30 marca 1851 w pustkowiu Szale urodziła się córka Balbina. Świadkami byli Antoni Adamus lat 28 i Henryk Pomykała lat 48 gospodarze ze wsi Głuszyna. Chrzestnymi Balbiny byli Antoni Adamus i Marianna Adamus z Głuszyny. 11 marca 1854 urodziła się ich druga córka Józefa. Na chrzcie odbytym następnego dnia świadkami byli: Franciszek Adamus i Józef Betka. Chrzestnymi Józefy byli: Franciszek Adamus i Franciszka Adamus. Wincenty Zabłocki był gospodarzem w Betkach.

Śmierć żony Wiktorii - 1854

Wincenty owdowiał 4 grudnia 1854r. Pogrzeb odbył się 6 grudnia 1854. Świadkami aktu zgonu byli Józef Malinowski (lat 40) i Szczepan Betka (lat 50) gospodarze z pustkowia Betki. W wieku 25 lat Wincenty pozostał z dwójką małych córeczek.

II małżeństwo -1855

Powtórnie zawiera małżeństwo 24 czerwca 1855 roku. Ślubu udzielił ks. Wawrzyniec Malinowski. Wincenty, 26 letni wdowiec, wyrobnik żeni się z 24-letnią wdową Teklą Ptakowską, córką Norberta i Agnieszki Kamińskich z Czajkowa. Tekla była wdową po zmarłym 9 sierpnia 1854 gospodarzu z pustkowia Kosmale Karolu Ptakowskim. Osiada wtedy w na dużym gospodarstwie w Kosmalach.

Wspomniany wcześniej Norbert Kamiński w latach 40-tych XIX wieku prowadził karczmę w Kuźnicy Grabowskiej a później w Kuźnicy Zagrzebskiej.

Dzieci Wincentego i Tekli

Małżonkowie doczekali się dziesięciorga dzieci, z których siodemka dożyła wieku dorosłego.

1.  Zabłocka Władysława Marianna (*23-03-1856 - +05-08-1858)

2.  Lor Marianna z d. Zabłocka (*20-06-1858 - +> 1902)

3.  Zabłocki Franciszek (*04-10-1860 - +1924)

4.  Zabłocki Andrzej (*24-11-1862 - +> 1903)

5.  Janas Konstancja z d. Zabłocka (*05-04-1865 - +13-09-1938)

 6.  Dubis Florentyna z d. Zabłocka (*25-04-1867 - +10-02-1934)

 7.  Borecka Bronisława z d. Zabłocka (*23-01-1869 - +04-08-1945)

  8.  Zabłocka Stefania Weronika (*27-01-1871 - +1872)

  9.  Zabłocka Katarzyna (*05-02-1873 - +03-07-1873)

  10.  Zabłocki Jakub (*09-07-1874 - +> 1913)

            Części dzieci zwyczajem szlacheckim nadano dwa imiona. Wszystkie urodziły się w Kosmalach.

Narodziny Konstancji - 1865

5 kwietnia 1865 urodziła w kolonii Czajkowa moja prababcia Konstancja Zabłocka. Chrzestnymi Konstancji 9 kwietnia 1865 zostali Wojciech Klatka i Karolina Ligocka z Kuźnicy Zagrzebskiej. Świadkami aktu urodzenia byli Wojciech Klatka i Bartłomiej Gałka z Kosmali.

 Śmierć brata Cypriana -1869

Starszy brat Wincentego, Cyprian z zawodu był cukiernikiem. Dwukrotnie zonaty. Najpierw pracował jako subiekt  cukierni w Białej Podlaskiej, póxniej założył własną cukiernie mw Warszawie. W latach 60-tych Cyprian działał w organizacji narodowej. 20 listopada 1862 spiskowcy przeprowadzili udaną akcję likwidacji Pawła Felknera, naczelnika tajnego wydziału kancelarii namiestnika. Był to pierwszy zamach, jakiego dokonali sztyletnicy - funkcjonariusze żandarmerii narodowej. Cyprian Zabłocki w okresie powstania zbierał fundusze dla powstańców udających się na pole walki, a oprócz tego ukrywał zabójców Felknera, których znał osobiście. Wyrokiem Audytoryatu Polowego z 26 sierpnia 1865 został skazany na katorgę czyli ciężkie roboty w fabrykach na okres 6 lat. Po okresie terminowych po upływie czasu oznaczonego w wyroku miał ulec dodatkowemu dożywotniemu osiedleniu na Syberii.

Nie dożył końca kary. Zmarł w wieku 43 lat w Jekaterynburgu, w obwodzie świerdłowskim 2 października 1869r .

Małżeństwo Tekli i Wincentego

Małżonkowie przeżyli ze sobą 38 lat. Z zachowanej relacji wynika dążyli się miłością i szacunkiem. Doczekali się wyjścia za mąż córek: Marianny (1877), Konstancji (1882), Florentyny (1885) i Bronisławy (1889) oraz ożenku Franciszka (1888).

Śmierć Wincentego – 1893

Wincenty Zabłocki zmarł 30 maja 1893 w Czajkowie (kolonia Kosmale). Przeżył 64 lata, 1 miesiąc i 24 dni. Został pochowany na cmentarzu w Kraszewicach 2 czerwca 1893 roku przez ks. Piotra Gutmana proboszcza kraszewickiej parafii. Świadkami zgonu byli Michał Zdych i Marcin Zdych rolnicy z Czajkowa.

Śmierć wdowy po Wincentym, Tekli Zabłockiej - 1904

Tekla przeżyła Wincentego o 11 lat. Zmarła 19 sierpnia 1904 w Czajkowie (kolonia Kosmale). Przeżyła 73 lata, 11 miesięcy i 9 dni. Pochowana została 21 sierpnia 1904 roku przez ks. Piotra Gutmana, a świadkami zgonu byli jej zięciowie: Antoni Janas (mój pradziadek) i Wojciech Borecki rolnicy z Czajkowa.

Ostatnie lata życia Tekla spędziła swojej przy córce a mojej prababci Konstancji Janas. Nie zachowały się nagrobki Wincentego i Tekli Zabłockich na cmentarzu parafialnym w Kraszewicach.

 opr. grudzień 2018

Dzialania wojenne w pierwszych dniach września 1939 roku

91 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych

informacje wyszukane przez p. Tomasza Jeziornego