Franciszek Frezer (1798-1845)

Obchodzimy dzisiaj 190. rocznicę wybuchu powstania listopadowego. W ramach promocji tego co nasze przypominam postać płk. Franciszka Frezera, jednego z dowódców powstania odznaczonego orderem Virtuti Militari, dziedzica Rojowa k/Ostrzeszowa, pochowanego w kryptach rojowskiego kościoła.

Franciszek Frezer urodził się w Poznaniu 27 sierpnia 1798r. jako syn chorążego Macieja Frezera
i Krystyny z Skoroszewskich. Datę urodzin potwierdza tabliczka pośmiertna.
 

Tekst na tablicy znalezionej w krypcie kościoła odrestaurowanej przez p. Tomasza Kajsera:

"D.O.M.

Tu leżą zwłoki Ś.P. FRANCISZKA FREZER Półkownika Woyska Polskich kawalera orderów etc. dziedzica Dobr Rojowa etc.
Urodził się w Poznaniu dnia 27 sierpnia 1798r.
Umarł w Rojowie dnia 10 stycznia 1845r."

Wykształcenie

Był wychowankiem Szkoły Kadetów w Kaliszu. Była to elitarna szkoła wojskowa dla dzieci szlacheckich w zaborze pruskim, umieszczona w budynkach byłego kolegium jezuickiego w Kaliszu. Nauka trwała 4 lata i obejmowała: religię, język polski, łacinę, język francuski, niemiecki, matematykę, geografię, historię, logikę, kaligrafię i naukę rysunku. Oprócz tego w programie była edukacja wojskowa obejmująca musztrę, historię wojskowości, elementy taktyki i strategii, fortyfikację, balistykę i fechtunek. Zatem Franciszek Frezer pobierał tam naukę w lata 1808-1812.

 Od 1 lipca 1812r. wszedł do służby cywilnej (Biura Dyrekcji Skarbu dep. Bydgoskiego) jako kancelista i przebywał w niej do 5 marca 1815r..

Kariera  wojskowa

11 marca 1815r. wstąpił do  wojska 1. pułku strzelców konnych jako chorąży. 15 maja 1816r. otrzymał awans na podporucznika, a 15 maja 1825r. na porucznika I pułku strzelców pieszych i adiutanta pułkowego wojska Królestwa Polskiego. Od 17 czerwca 1829r.  pełnił funkcję adiutanta polowego brygady generała hrabiego Piotra Szembeka. Ta znajomość będzie miała istotne znaczenie w jego dalszym życiu. 24 maja 1830r. otrzymał znak honorowy za 15 lat nieskazitelnej służby oficerskiej.

Brat- oficer

Nepomucen Ludwik August ur. ok. 1796/1801.  Podobnie jak Franciszek służył w armii Kró1estwa Po1skiego w latach 1825-30 ppor. 1 pułku strzelców pieszych. W powstaniu 6.2.31 por. 5 psp., 19.2.31 przeznaczony do 1 psp., 13 marca 1831 wziął dymisję d1a słabości zdrowia.

. W roku 1832 obywatel a 1838 posesor. Poślubił w Poznaniu 24.08.1828 Paulinę Łebińską. Zmarł 21.08.1838 w Poznaniu  na Przedmieściu św. Wojciecha. Pozostawił zonę i dwoje małoletnich dzieci.

Powstanie listopadowe

Po dwóch miesiącach  powstania listopadowego, 6 lutego 1831r. został mianowany na stopień kapitana. Od tego dnia pełnił obowiązki szefa sztabu 4 dywizji piechoty.  Odznaczył się w bitwie pod Dobrem. Od 4 czerwca 1831r. został adiutantem polowym gen. Macieja Rybińskiego - dowódcy 1. dyw. piech. 27 lipca 1831r. awansowany został do stopnia majora 12. pułku piechoty liniowej.

Franciszek Frezer za zasługi wojenne 2 września 1831r. otrzymał złoty, a 25 września 1831r. kawalerski krzyż Orderu Virtuti Militari. 5 września1831r. otrzymał krzyż złoty nr 2397.  Po zdobyciu Warszawy przez Rosjan we wrześniu 1831r. mianowany został do stopnia podpułkownika. 

„Zamienił oręż na lemiesz”

5 października 1831r. wraz z gen. Rybińskim przeszedł granicę pruską. Nie wiemy czy został internowany. Wiemy tylko, że nie udał się, jak większość kolegów z wojska na emigrację, lecz osiadł w zaborze pruskim prawdopodobnie z racji urodzenia.

5 października 1831 r. przeszedł z oddziałem 20-tysięcznej armii granicę z Prusami w okolicach Jastrzębia. Internowany wraz z armią, władzami powstańczymi z ostatnim prezesem Rządu Narodowego Bonawenturą Niemojowskim oraz członkami sejmu i licznymi politykami w zabudowaniach klasztoru franciszkanów w Brodnicy .

Małżeństwo

Franciszek Frezer wrócił do Poznania, gdzie w 27.08.1832 r, w parafii św. Marii Magdaleny w Poznaniu zawarł związek małżeński z 43-letnią Katarzyną Elżbietą Szczukową (poprzednio zamężną Pniewską).  Katarzyna urodziła się około 1788 roku i była córką hrabiego Jacka Jezierskiego herbu Nowina (1722-1805) kasztelana łukowskiego, polityka, publicysty i jego trzeciej żony Róży (Rozalii) ze Szczutowskich.

Niedługo cieszył się szczęściem małżeńskim, albowiem jego małżonka umarła w Poznaniu  przy ulicy Butelskiej (Woźnej) już 22 maja 1834r. pozostawiając ruchomy majątek. O jej zgonie powiadomił Zdanowski radca sądu pokoju. Frezerowie nie doczekali się dziecka. 

Po śmierci żony przeniósł się do Kierzna i stał się dzierżawcą tamtejszego majątku dzięki protekcji gen Szembeka. Wtedy, jak pisze Karwowski Franciszek Frezer: „zamienił oręż na lemiesz”.

9 listopada 1837 roku jako posesor wsi Kierzno zawarł związek małżeński
z Justyną Psarską - dziedziczką Rojowa; świadkami na ślubie był gen. Szembek oraz nieznani z imienia Wężyk i Psarski.

Justyna Stefania Magdalena Psarska urodziła się w Rojowie 20 grudnia1818r. Jej rodzicami byli Magdalena i Klemens Psarscy:  Magdalena Kolumna Walewska była dziedziczką dóbr Olszyny, zaś jej mąż Klemens Jastrzębiec Psarski dziedziczył dobra Rojowa, Szklarki Myślniewskiej, Doruchowa i przyległości.

Dzieci

Z tego związku urodziły się dwie córki: Aleksandra urodzona 28 października 1841r. oraz Józefa urodzona 5 kwietnia 1843r.

Działalność polityczna

18 kwietnia 1843 r. Franciszek Frezer  został drugim deputowanym z powiatu ostrzeszowskiego jako „posiedziciel” z Rojowa. Funkcję pierwszego deputowanego pełnił wówczas Feliks Wężyk „posiedziciel” z Baranowa. Franciszek Frezer występuje  jako dziedzic Rojowa z folwarkiem Zawadą liczącego łącznie 1105 ha. Funkcję deputowanego pełnił Frezer do swojej śmierci. Na jego miejsce został wybrany Artakserkses Rekowski z Rudniczyska (Ogłoszenie Rejencji Poznańskiej z 24.05.1846).

Śmierć i pochówek

Franciszek Frezer zmarł na tyfus 10 stycznia 1845 roku w wieku 46 lat, a jego żona Justyna 26 czerwca 1856r.Oboje zostali pochowani w podziemiach rojowskiego kościoła, najpierw drewnianego, a potem w 1883r, murowanego, którego fundatorem w 1883r. wraz z mężem Bolesławem Wężykiem była ich córka Aleksandra. 

 

 

Czwarty proboszcz - ks. Roman Pytlawski (1936-1941)

Ks. Roman Pytlawski (Pytlarz) - proboszcz czajkowski - męczennik Dachau

Poniżej sylwetka czajkowskiego kapłana- męczennika ks. Romana Pytlawskiego (1886-1942). Uwięziony w obozie przejściowym w Konstantynowie. 30.10.1941 przetransportowany do obozu koncentracyjnego KL Dachau, skąd w stanie skrajnego wycieńczenia przewieziony w tzw. „transporcie inwalidów” do centrum eutanazyjnego TA Hartheim, gdzie został zamordowany w komorze gazowej. Warto przypomnieć te wydarzenia i wierzyć ze nigdy się już nie powtórzą.

Ks. Roman Pytlawski został upamiętniony na frontonie pomnika ku czci ofiar wojen światowych w centrum Czajkowa.

  Dzieciństwo i rodzina

 Ks. Roman Pytlarz urodził się 12.02.1886 r. w Szczekocinach z ojca Kazimierza i matki Bronisławy z Żarnowieckich. Ojciec z zawodu był stolarzem.

 akt urodzenia Walentego Romana Pytlarza 1886 Szczekociny

Jego rodzinną parafią była Parafia pw. św. Bartłomieja Apostoła w Szczekocinach. Pochodził ze znanej i cenionej w okolicy rodziny. Kapłanami z tej rodziny byli: jego brat Piotr oraz Stanisław Pytlawski (syn kolejnego brata Jana), dla którego był on stryjem i chrzestnym. 

 Praca nauczycielska

W latach 1905 do 1908 uczęszczał do seminarium nauczycielskiego w Jędrzejowie i następnie przez 7 lat pracował na niwie pedagogicznej. 

 Seminarium duchowne

W 1915 roku wstąpił do seminarium kieleckiego. Święcenia kapłańskie przyjął 05.04.1919 r. w Kielcach. 

 Wikariat

Będąc neoprezbiterem został został w dniu 11.04.1919 r. skierowany jako wikariusz do Parafii pw. św. Wojciecha BM w Książu Wielkim. Po kilku dniach, 23.04.1919 roku, mianowanie zostało zmienione na Parafię pw. św. Tomasza Apostoła w Pogoni (obecnie Sosnowiec – Pogoń).

  Probostwo

Z parafii tej decyzją z dnia 12.07.1923 r. przeniesiony zostaje na proboszcza nowopowstałej parafii w Cieślinie. Kolejną decyzją biskupa z dnia 08.07.1924 r. zostaje z Cieślina przeniesiony jako proboszcz do Parafii pw. Najświętszej Marii Panny Częstochowskiej w Łęce (obecnie Dąbrowa Górnicza – Łęka). 

 Zmiana nazwiska

W dniu 03.11.1926 r. do Diecezji Częstochowskiej wpływa pismo księdza Pytlarza, w którym powołując się na wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 30.05.1921 r. prosi o sprostowanie swojego nazwiska “Pytlarz” na “Pytlawski” na zasadzie art. 1647 k.p.c., co też zostaje wykonane w tym samym dniu. 

W parafii w Łęce ks. Pytlarz przebywa do marca 1927 roku, skąd decyzją z dnia 22.03.1927 r. zostaje przeniesiony do Łyskorni. W latał 1927-36 był proboszczem w Parafii pw. św. Marii Magdaleny w Łyskorni (dekanat wieluński). 

Proboszcz parafii Czajków

Po opuszczeniu Łyskorni został proboszczem Parafii pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czajkowie . W 1939 roku pełnił także funkcje wizytatora lekcji religii w dekanacie wieruszowskim. Szczególny nacisk kładł na kształtowanie świadomości katolickiej. Po wybuchu wojny teren parafii Czajków został włączony do Kraju Warty, gdzie sytuacja Kościoła Katolickiego była bardzo trudna. 

 Aresztowanie i męczeństwo kapłana

Ks. Roman Pytlawski 06.10.1941 r. został aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie przejściowym w Konstantynowie. Od 30.10.1941 r. więziony w Dachau – nr. obozowy 28322. W dniu 20.05.1942 r. całkowicie wycieńczony został przewieziony w tzw. “transporcie inwalidów” do niemieckiej miejscowości Hartheim, gdzie został zamordowany w komorze gazowej. Jak podaje “Martyrologium polskiego duchowieństwa” urzędowa data zgonu kapłana została ustalona na 04.07.1942 r. Dokumenty z Dachau podają datę 5 lipca godz. 9.30. Wg tych dokumentów ojciec księdza Romana już nie zył a matka przed uwięzieniem mieszkała z nim w Czajkowie.

Niemieckie dokumenty z archiwum w Dachau

 Netografia:

 https://www.parafia-cieslin.pl/duszpasterze/

 http://www.swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHRELIGIOUSmartyr2244.htm

 

Trzeci proboszcz Czajkowa - ks. Jan Smaga (1926-1936)

Wspomnień czajkowskich kapłanów cd. Towarzyszyli życiu lokalnej społeczności będąc jej przewodnikami i duchowymi opiekunami.

Ks. Jan Smaga, był postacią zasłużoną dla przedwojennego Czajkowa i trzecim proboszczem
( następcą ks. Tarchalskiego). Posługiwał w Czajkowie całą dekadę (1926-1936).
Zasłużył się nie tylko organizowaniem duszpasterstwa stanowego w ramach Stowarzyszeń i patronatem Akcji Katolickiej. Pełnił w Czajkowie rożne funkcje społeczne: był prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej, członkiem – koła miejscowego Ligi Obrony Powietrznej Państwa, członkiem wydziału wykonawczego Gminnego Komitetu Pomocy Ofiarom Powodzi. Udzielał wsparcia finansowego Orkiestrze Dętej Straży Ogniowej w Czajkowie. Wspierał wydarzenia patriotyczne i kulturalne.

 

 

 

Urodził się 22 listopada1881r., wyświecony został w 1906r. Przybył do Czajkowa z Częstochowy, gdzie był prefektem. Tak pisał Goniec_Czestochowski_Nr_185_1926:

 

  

 

 Pielgrzymka orkiestry dętej do Częstochowy 

 

Zdjęcie Stowarzyszenia i Akcji Katolickiej

 

Zdjęcie szkolne z ks. Smagą

 

 Zdjęcie Orkiestry Dętej Straży Ogniowej w Czajkowie, Czajków 1928

 

Szematyzmy Diecezji Częstochowskiej przynoszą nam informację  na temat ludności  parafii.

Lata	Ogółem	katolicka	niekatolicka	żydowska
1931- 1932	4506	4400	50	56
1934-1936	4570	4460	50	60
1939	5863	5753	50	60

Tak donosił Goniec_Czestochowski_Nr_094_1936

  Dalsze losy ks. Smagi po opuszczeniu parafii.

Po opuszczenia Czajkowa w latach 1936-48 ks. Jan Smaga był proboszczem w parafii Ręczno. Jest pochowany na ręczyńskim cmentarzu.

Drugi proboszcz Czajkowa- ks. Edmund Tarchalski (1923-26)

Niedawno (15 czerwca) minęła 95 rocznica śmierci drugiego proboszcza parafii Czajków i jedynego pochowanego na miejscowym cmentarzu ks. Edmunda Tarchalskiego.

Edmund Piotr Tarchalski był synem Kacpra Tarchalskiego (1840-1891) pochowanego w Kaliszu i Sabiny Lewandowskiej. Miał brata Antoniego (1870-1947) również pochowanego na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu.

Urodził się w 25 października 1874 w Kaliszu. Święcenia kapłańskie przyjął w 1898. Początkowo posługiwał w parafii Zadzim w powiecie sieradzkim. Od 1900 pełnił funkcje wikariusza parafii Służewo, a w latach 1902-1909 ks. Edmund Tarchalski był proboszczem parafii Zgłowiączka. Po 1909 przeszedł na probostwo do Samarzewa, gdzie posługiwał do 1919 roku. Do Czajkowa przybył z Chwałborzyc w lipcu 1922 roku.

Niedługo po przybyciu do parafii 15 września 1923 pochował na cmentarzu w Czajkowie swoją matkę Sabinę z Lewandowskich Tarchalską.

 

Mimo słabego zdrowia ks. Tarchalski rozwijał pracę duszpasterską i umacniał wspólnotę parafialną.
Zmarł 15 czerwca 1926 roku w wieku zaledwie 53 lat i został pochowany obok matki na cmentarzu w Czajkowie. Probostwo po jego śmierci w 1926 było nie obsadzone a parafią kierował wikariusz Wincenty Śliwiński (ur. 15.07.1900r. wyświęcony w 1926r. ). 28 października 1925 parafia Czajków została włączona do dekanatu wieruszowskiego nowo powstałej diecezji częstochowskiej. Parafia liczyła wtedy 4300 wiernych (dla porównania parafia Kraszewice 4200).

Na zdjęciach nagrobki z cmentarza w Czajkowie.

 

Akt zgonu ks. Tarchalskiego

Według informacji p. Bernarda Łuszczka proboszcz Edmund Tarchalski i jego matka pochowani na czajkowskim cmentarzu mają nagrobki wykonane przez bardzo znanego i cenionego kaliskiego kamieniarza Karola Gintera. Jego piękne pomniki można znaleźć nie tylko na kaliskich cmentarzach, stawiał on również pomnik Cara Aleksandra w Kaliszu w 1900 roku. Jak pisze p. Łuszczek:

Ciekawostką, a zarazem nieścisłością jest również to, że Ginterowie podpisywali swoje pomniki i nagrobki od początku XX wieku jako "bracia Ginter" a czajkowskie maja podpis "Ginter Kalisz" co czyniono podobno tylko do końca XIX w. Myślę że uda mi się kiedyś to wyjaśnić. Cokolwiek to wszystko znaczy, fakt, że nagrobki tego kamieniarza znajdują się na tych grobach, świadczy chyba o zasługach i wdzięczności dla proboszcza i jego matki.