Stefan Cyprian Zabłocki (1826-1869) biogram carskiego katorżnika rodem z naszego regionu

               W związku ze zbliżającą się 150 rocznicą powstania styczniowego i odnalezieniem nowych materiałów zamieszczam roboczy biogram, pokazujący przykład skomplikowanych losów Polaków.

Był synem moich 3 x  pradziadków Idziego i Zuzanny Zabłockich.

syn węglewickiego ekonoma

Stefan Cyprian Zabłocki urodził się 17 sierpnia 1826 roku w Kierznie jako drugie dziecko Idziego Zabłockiego, ekonoma w Węglewicach, oraz Zuzanny z Sałeckich. W chwili jego narodzin rodzina Zuzanny — dziadkowie Stefana, Mateusz Sałecki i Helena z Krobanowskich — pełnili funkcję ekonomów w Kierznie. Stefan został ochrzczony 20 sierpnia 1826 roku przez księdza Aleksandra Głowinkowskiego. Jego rodzicami chrzestnymi byli Józef Czaplicki, plenipotent, oraz Marianna Kowalska, panna dziedziczka. Po zawarciu małżeństwa Idzi kontynuował pracę jako ekonom w Węglowicach, podczas gdy Zuzanna mieszkała z rodzicami w Kierznie — co oznaczało, że małżonkowie żyli po dwóch stronach granicy zaborów.

„w kuźnickim dworze” i  „ na michałowskim folwarku”

Jednak już 1 sierpnia 1827 roku Zabłoccy przenoszą się do Kuźnicy Grabowskiej, gdzie obejmują posadę ekonoma dworu należącego do Wielmożnej Marianny Wierzbickiej, posesorki dóbr kuźnickich. W tamtejszym dworze na świat przychodzą kolejne dzieci Idziego i Zuzanny — rodzeństwo Stefana Cypriana: Franciszek Wincenty (ur. 5 kwietnia 1829), Marianna (ur. 6 marca 1831) oraz Ludwik Karol (ur. 18 marca 1834). W indeksach metrykalnych parafii Kraszewice dzieci te figurują jako urodzone, a ich rodzice określeni są jako szlachetni.

W roku 1835 rodzina Zabłockich osiedla się w folwarku w Michałowie. Idzi obejmuje tam funkcję pachciarza (w aktach zapisanego jako „pakciarz”) — dawne określenie dzierżawcy, czyli osoby trzymającej majątek w pachcie. Przejął on w dzierżawę od Wierzbickich, posesorów dóbr Kuźnicy Grabowskiej, oddalony o 6 kilometrów od tej miejscowości folwark (lub jego część) w Michałowie.

Wkrótce potem, w wieku zaledwie 10 lat, Stefan Cyprian traci ojca. Idzi Zabłocki zmarł 22 lipca 1836 roku w folwarku Michałów. Dwa dni później, 24 lipca 1836 roku, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Kraszewicach.

Już po śmierci Idziego Zabłockiego na świat przyszło jego ostatnie dziecko — Teodor. Niestety, chłopiec zmarł w niemowlęctwie, przeżywszy zaledwie dziewięć miesięcy — zgon nastąpił 18 maja 1837 roku. Po śmierci męża Zuzanna Zabłocka samodzielnie prowadziła folwark w Michałowie.

Nieco później, 5 maja 1839 roku, Zuzanna wyszła ponownie za mąż — jej wybrankiem został młodszy o dziesięć lat Jan Majchrowski, kowal pracujący w hucie w Czajkowie. W roku 1841 Majchrowscy przeprowadzają się właśnie do Czajkowa. Tam w kolejnych latach na świat przychodzi przyrodnie rodzeństwo Stefana Cypriana: Świątek Konstancja (ur. 22 stycznia 1840 – zm. 20 listopada 1859), Bronisława, Anna (ur. 8 maja 1841 – zm. 3 stycznia 1842), Władysława, Paulina (ur. 14 grudnia 1842 – zm. 17 kwietnia 1844), Józef (ur. 2 kwietnia 1845) oraz Stanisław (ur. 2 kwietnia 1847).

Starsza siostra Stefana Cypriana, Franciszka Marianna Zabłocka (ur. 3 października 1824 w Kierznie), w wieku 19 lat wychodzi za mąż za sławetnego Józefa Kossę (później zwanego Korbą), pochodzącego z Dankowa czeladnika fabryk żelaznych w Kuźnicy Grabowskiej. Tytuł „sławetny” w dokumentach oznaczał wówczas przynależność do stanu mieszczańskiego. Franciszka Marianna, w chwili zawarcia małżeństwa 9 listopada 1843 roku, mieszkała już z rodziną w Czajkowie — można przypuszczać, że jej brat Stefan Cyprian uczestniczył w tym weselu. Nie poszedł jednak zawodową drogą ani ojczyma kowala, ani szwagra czeladnika.

Nie wiemy dokładnie, czym zajmował się Stefan Cyprian w latach 40. XIX wieku, ani czy pozostał w Czajkowie przy matce i ojczymie, który do 1844 roku był tam kowalem, a następnie został karczmarzem. Możliwe, że fach cukierniczy, który później uprawiał, zaszczepił mu wuj — Józef Wojciech Sałecki, który w 1845 roku oficjalnie wylegitymował się ze szlachectwa. Niewykluczone także, że Stefan przebywał w tym czasie u dziadków — Mateusza i Heleny Sałeckich — którzy żyli jeszcze w 1839 roku w Młodawinie Górnym.

W roku 1848, najprawdopodobniej w czasie fali epidemii cholery, w Czajkowie umiera matka Stefana — Zuzanna z Sałeckich Zabłocka-Majchrowska.

 „cukiernie utrzymujący”

Wiemy, że prawdopodobnie około 1851 roku Cyprian Zabłocki (w dokumentach występujący już tylko pod jednym imieniem — Cyprian) zawarł związek małżeński z Emilią Perkowską, urodzoną w 1834 roku w Tykocimiu. W tym czasie był już cukiernikiem w Warszawie, zamieszkującym przy ulicy Elektoralnej pod numerem 765.

Z małżeństwa Cypriana i Emilii urodziło się sześcioro dzieci:

• Stanisław (brak danych),

• Cyprian (*3 kwietnia 1852 – †13 grudnia 1895),

• Michalina Justyna (*27 września 1853 – †1949),

• Józef (*styczeń 1855 – †25 września 1859),

• Bronisława Józefa (*1 września 1856 – brak daty zgonu),

• bezimienna córka (*†27 stycznia 1858), która zmarła w dniu porodu.

Tragicznie, ostatni poród zakończył się śmiercią Emilii — zmarła 27 stycznia 1858 roku.

W roku 1854 Cyprian mieszkał w warszawskiej kamienicy Kacpra Makowieckiego przy ulicy Elektoralnej nr 765. Budynek ten zamieszkiwali w większości rzemieślnicy miejscy oraz urzędnicy niższych szczebli, co dobrze oddaje społeczny kontekst życia zawodowego Cypriana jako cukiernika w rozwijającej się Warszawie połowy XIX wieku.

Po śmierci Emilii Cyprian ponownie się ożenił — 19 czerwca 1859 roku zawarł związek małżeński z Katarzyną Barbarą Zajkowską (ur. ok. 1836, zmarła po 11 września 1877 roku).

akt małżeństwa Cypriana Zabłockiego i Katarzyny Zajkowskiej 

Z drugiego małżeństwa Cypriana Zabłockiego z Katarzyną Barbarą Zajkowską urodziło się troje dzieci:

• Józef Cyprian (*31 marca 1860 – †22 sierpnia 1862), który zmarł w wieku zaledwie dwóch lat,

• Emilia Katarzyna (*30 czerwca 1861 – brak danych o zgonie),

• Marianna Katarzyna (*1863 – †2 marca 1950), która dożyła sędziwego wieku i zmarła już w drugiej połowie XX wieku.

Dzieci te przyszły na świat w Warszawie, gdzie Cyprian nadal prowadził działalność jako cukiernik, zapewne próbując pogodzić obowiązki zawodowe z życiem rodzinnym w trudnych realiach połowy XIX wieku. Śmierć małego Józefa była kolejnym ciosem w życiu osobistym Cypriana, już wcześniej doświadczonego stratą żony i innych dzieci.

„ukrywał zabójców Felknera, których znał osobiście”

W latach 60. XIX wieku Cyprian Zabłocki zaangażował się czynnie w działalność konspiracyjną związaną z ruchem narodowowyzwoleńczym. Był związany z organizacją narodową, wspierającą przygotowania do powstania. 20 listopada 1862 roku miał miejsce głośny zamach – sztyletnicy, czyli członkowie żandarmerii narodowej, dokonali udanej likwidacji Pawła Felknera, naczelnika tajnego wydziału kancelarii namiestnika Królestwa Polskiego. Cyprian Zabłocki znał osobiście sprawców tego zamachu i pomagał im w ukrywaniu się przed władzami carskimi.

W okresie Powstania Styczniowego (1863–1864) Cyprian aktywnie wspierał sprawę narodową. Zbierał fundusze dla powstańców udających się na front i wspomagał ich organizacyjnie. Jego działalność nie uszła uwadze władz rosyjskich – został aresztowany, oskarżony o wspieranie spisku i ukrywanie zabójców Felknera.

Wyrokiem Audytoriatu Polowego z dnia 26 sierpnia 1865 roku skazano go na sześć lat katorgi, czyli ciężkich robót w fabrykach, z dodatkowym wyrokiem dożywotniego zesłania na Syberii po odbyciu głównej kary.

Cyprian nie doczekał końca kary. Zmarł 2 października 1869 roku w wieku 43 lat w Jekaterynburgu, położonym w dzisiejszym obwodzie swierdłowskim, na Uralu – miejscu, które dla wielu zesłańców stało się końcem ich drogi. Jego los był wspólny dla tysięcy polskich patriotów, którzy za marzenie o wolności zapłacili najwyższą cenę.

             196 /Warszawa

Wydarzyło się w Warszawie 17*(30) kwietnia 1872 roku o godzinie 10-ej rano. Stawili się: Franciszek Kublicki Urzędnik Warszawskiego Magistratu i Ildefons Chominski, były Urzednik Warszawskiego Magistratu pełnoletni zamieszkujący w Warszawie i na podstawie pisma Carskiego Prokuratora przy Warszawskim Trybunale Cywilnym wystawionym 18 kwietnia bieżącego roku z numerem 213, a również za postanowieniem wyniku śledztwa Sądu II Okręgu Warszawskiego Sądu Pokoju z 12(24) kwietnia bieżącego roku z numerem 167 w oparciu o 94 Paragraf Cywilnego Kodeksu (Królestwa) Polskiego; - oświadczyli, iż 19 września (2 października) 1869 roku w mieście Ekaterinburg Permskiej Guberni zmarł Cyprian Zabłocki (Cypriyan Zabłocki) cukiernik lat 47 liczący – urodzony we wsi Kierzno w Wielkim Księstwie Poznańskim – syn nieżyjących Izydora i Zuzanny urodzonej Soleckie małżonków Zabłockich – pozostawiwszy po sobie owdowiałą małżonkę Katarzynę urodzoną Zajkowską(?). Akt niniejszy po przeczytaniu, przez świadków podpisany został.
Ks. Stanisław Lipinski za Proboszcza oraz Ildefons Chominski i Franciszek Kublicki

Po śmierci Cypriana Zabłockiego jego żona Katarzyna, Barbara z Zajkowskich została wdową z trojgiem dzieci. 29 maja 1872 roku ponownie wyszła za mąż – jej drugim mężem został Aleksander Młodzianowski. Tym samym Katarzyna rozpoczęła nowy etap życia, starając się zapewnić rodzinie stabilizację po dramatycznych wydarzeniach związanych z udziałem pierwszego męża w działalności niepodległościowej i jego tragicznym losem na zesłaniu.

Bibliografia:

Powstanie styczniowe : wyroki Audytoryatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866, autor Cederbaum, Henryk (1863-1928),  s.312

Wybrane źródła:

• Akta metrykalne parafii rzymskokatolickiej św. Józefa i Wszystkich Świętych w Myjomicach, Księga urodzeń, akt chrztu nr 34 z 1826 r. Stefana Cypriana Zabłockiego, (Archiwum Państwowe w Poznaniu, Dokumentacja aktowa, Z zespołu: Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Myjomice (pow. kępiński), sygn. 53/3410/0/6/9)
•  Zespół: 0160d / Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Nawiedzenia NMP w Warszawie. Jednostka: 1859 / UMZ-1859,Katalog: Małżeństwa, Lata: 1859, akt 123
•  Akta metrykalne parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie, Księga zejść, akt zgonu nr 196 z 30.04.1872 r. Stefana Cypriana Zabłockiego:  

     

Więcej o zamachu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztyletnicy 

Dzieje Czajkowa (17) 1939-44

Znamiennym dla tutejszych mieszkańców był rok 1939. Pierwsze dni września to paniczna ucieczka przed walkami frontu jednostek 10 DP armii Łódź pod dowództwem gen. Dindorf-Ankowicza i niemieckiej 10 DP. Mieszkańcy uciekali „za Wartę” tam spodziewając się linii obrony. Ucieczka często kończyła się tragiczne. Zatłoczone drogi stają się łatwym celem dla niemieckich samolotów. Po przejściu frontu następuje powrót. Nastaje czarny okres okupacji hitlerowskiej.

 Kierownik szkoły w Czajkowie zostaje aresztowany i osadzony w gminnym areszcie a następnie wysiedlony do Wielunia. 15 listopada 1939r. zajęcia w szkole zostają przerwane aż do odwołania.

         W 1941 zostaje wysiedlona wieś Mielcuchy a osiedleni Niemcy z Rumuni. Czajków zastał dotknięty wysiedleniem w 1942 r. Mieszkańcy, którzy pozostali często byli przesuwani na gorsze gospodarstwa opuszczone po wysiedleniu. W opuszczonych domostwach często ukrywali się zbiegowie z łapanek, wywózek.  Po wywiezieniu księdza proboszcza Pytlawskiego na plebanii (1941) powstaje posterunek żandarmerii niemieckiej.

        

Przerwa wakacyjna. Po niej postaram się zebrać dzieje Czajkowa w całość i umieścić w jednym pliku. Planuje też dalszy ciąg dziejów parafii Czajków.