Dzieje Czajkowa (4) - 1661

We wsi, (jak piszą lustratorzy królewscy) gdzie dawniej bywało 6 kmieci teraz jest tylko czterech licząc z półrolnikami. Ci okazali lustratorom przywilej króla Władysława IV potwierdzający przywilej króla Zygmunta III Wazy zachowujący mieszkańców wsi Czajków przy ich gruntach, barciach i robociznach nadany w Krakowie 15 listopada 1639 roku. Lustracja z 1661 roku wymienia także nazwiska smolarzy: Brzazgała (do dziś istnieje przysiółek o tej nazwie), Motys, Bara. Czwarta smolarnia opustoszała. Posesorami nieczynnego wówczas młyna pilnego (tartaku) i związanych z nim gruntów byli bracia Jan i Wojciech Omiecina posiadający przywilej króla Jana Kazimierz z 20 kwietnia 1652. Płacili czynsz. Karczmarz legitymował się przywilejami królów; Zygmunta Augusta, Zygmunta III i Władysława IV w których nieżyjący już starosta grabowski Wacław Zaręba zezwolił „pracowitemu” Marcinowi Wysocie na zbudowanie karczmy i warzenie piwa wystawiony w Warszawie 24 czerwca 1638 roku. Wieś Kraszewice i Czajków z pustkowianami miały utrzymywać żołnierza tzw. wybrańca. Niestety wiele pól leżało odłogiem więc komisja lustracyjna nałożyła na starostę obowiązek wydzielenia roli dla wybrańca i zwolnienie go z wszelkich podatków i robocizn a poddanych do wybrania go spośród siebie.

Na  terenie Czajkowa już w XVII a później w XVIII w. silnie rozwinęło się osadnictwo pustkowi, co ma odbicie do dziś, w tym że wieś składa się  z  kilku koloni rozrzuconych po terenie.

Dzieje Czajkowa (3) - 1637

Z Kalisza wyrusza, uważana za najstarszą w Polsce pielgrzymka piesza na Jasną Góre. Według źródeł pisanych pątnicy mieli wyruszyć po raz pierwszy właśnie w 1637 roku i pielgrzymują nieprzerwanie. Droga wiodła m.in.przez Czajków tzw. traktem kaliskim. Początkowo pielgrzymi zmierzali na Jasną Górę we wrześniu na uroczystość odpustową Narodzenia NMP – 8 września. Obecnie pielgrzymi udają się na uroczystość Wniebowzięcia NMP - 15 sierpnia. Tradycyjnie odbywa się od 10 do 19 sierpnia i jest jedną z nielicznych pielgrzymek, w której pątnicy wracają także pieszo.

 

 Kapliczka przy Trakcie Kaliskim (Brzazgały)

Dzieje Czajkowa (2) - 1565

Pierwszy szerszy opis Czajkowa pochodzi z czasów panowania króla Zygmunta Augusta a konkretnie z lustracji królewskiej z lat 1564-65 roku. Wśród mieszkańców Czajkowa wymienia 6 kmieci i karczmarza. Kmiecie pańszczyznę odrabiali na rzecz zamku grabowskiego w wymiarze 2 dni w tygodniu a także oddawali daninę w postaci czterech „rączek miodu” (jedna rączka to około 4 garnce). Karczmarz płacił zaś czynsz 1 fl. W okolicznych lasach działali smolarze wyrabiający w ciągu roku zwykle 2 piece smoły, od których płacili po 3 grosze za piec. Działało aż  5 młynów (4 w lasach i jeden z tartakiem (piłą)  pracującym na potrzeby zamkowe, plącący 3fl. 6 groszy. Ponadto młynarze odrabiali pańszczyznę z siekierą. Młyny znajdowały się na strudze Masina.

Zakola rzeki Łużycy (dawniej Oleśnicy)

Dzieje Czajkowa (1 ) - O etymologii nazwy Czajków

              Na terenie naszej miejscowości w dolinie rzeki Lużycy znajdowały się niegdyś bagna porośnięte szuwarami i tatarakami, w których gnieździło się dużo ptaków, a wśród nich czajki. Często stąd pomysł na etymologie nazwy miejscowości. Bardziej wiarygodne wydaje się wywodzenie nazwy od nazwiska Czajka występującego na tym terenie jeszcze w II połowie XX wieku. Tadeusz Wojciechowski (1838-1919) polski historyk, twierdził że końcówki ów, in, yn, dodawane do nazw osób oznaczały własność tego, który miejscowość posiadał. Na pytanie czyj w tej miejscowości grunt, ziemia, dom, - padała odpowiedz: Czajków grunt, dom, ziemia,  co oznaczało, że należy do rodu Czajków. W wieku XVI w. pisano Czaykow a w XVIII w. także Czaykowo. Przeglądając akta metrykalne z XIX wieku zwróciło moją uwagę liczne występowanie na tym terenie szeregu innych nazwisk o pochodzeniu „ptasim”: Jaskuła, Szczygieł, Ptak, Wróbel, Sikora, Bąk, Dzięcioł, Jerzyk, Jastrząb, Żuraw i inne.

                                                        Rzeka Łużyca (arch-2010)

Największą i najstarszą osadą w naszej okolicy były Kraszewice. Wieś była macierzą wszystkich pozostałych okolicznych wsi. Pod względem administracyjnym teren ten należał od najdawniejszych czasów do Ziemi (względnie Księstwa) Kaliskiej. Z czasem przeszedł do powiatu ostrzeszowskiego a wraz z nim od 1396 do Ziemi Wieluńskiej. Od tego czasu tereny dzisiejszego Czajkowa należały do starostwa niegrodowego grabowskiego i starostwa grodowego (pow.) ostrzeszowskiego. Nadrzędną jednostką nad powiatem ostrzeszowskim była autonomiczna Ziemia Wieluńska a ta formalnie wchodziła w skład woj. sieradzkiego.

Czajków leży nad rzeką Łużycą (dawniej zwana Oleśnicą), która jest dopływem Prosny.

„Wstań, który śpisz i powstań z martwych”

Kościół katolicki w Polsce obchodzi w dniu 8 maja uroczystość św. Stanisława Biskupa i Męczennika, głównego patrona Polski. 

W ołtarzu głównym czajkowskiej świątyni umieszczono obraz patrona św. Stanisława, Biskupa. Widnieje on w szatach biskupich, z pastorałem, a u jego stóp leży Piotrowin, czyli bohater legendy z XI wieku.

Biskup krakowski św. Stanisław ze Szczepanowa zakupił od Piotra Strzemieńczyka z Janiszewa, zwanego Piotrowinem, dobra ziemskie na rzecz biskupstwa. Po śmierci Piotrowina ustalenie własności było niemożliwe, toteż biskup Stanisław wskrzesił Piotrowina, by ten poświadczył prawdę w procesie. 

Piotrze, wstań, który śpisz i powstań z martwych, aby okazała się na tobie moc i działanie Trójcy Świętej. Wstań — powiedział — i wystąp na środek! Oddaj cześć Bogu, składając świadectwo prawdzie, aby wzmogła się ufność wiernych, a zamknęły się usta głoszących nieprawość! ( z żywota św. Stanisława ze Szczepanowa)

Bibliografia historii parafii Czajków

Karwowski S., Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890

Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej na rok 1939

Kronika parafii Czajków

Martyrologium polskiego duchowieństwa pod okupacja hitlerowską 1939-1945, z.2
Rocznik Diecezji Włocławskiej, Rok 1983

Schematismus Dioecesis Częstochoviensis z lat 1926, 1928,1931,1932,1934,1935, 1936, 1939
Stopniak F., Polskie świątynie katolickie podczas II wojny światowej, t.12 (1982)

Nagrobki opowiadają historie - Paulina Zarzycka (+1889)

Jednym ze uszkodzonych pomników na kraszewickim cmentarzu jest nagrobek Pauliny Zarzyckiej (ok. 1850-1889) .

Napis na nagrobku:

TU SPOCZYWA MATKA
WRAZ Z DZIECKIEM

ŚP

PAULINA Z JAROMIRSKICH
ZARZYCKA

ŻYŁA LAT 38. UM. 27 LUTEGO 1889 r.

WDZIĘCZNY MĄŻ Z 7 DZIECI

TĘ PAMIĄTKĘ KŁADZIE

PROSZĄC O WESTCHNIENIE

 Małżonkowie zawarli ślub w Cieszęcinie w 1871r. Paulina Bronisława Stefania Jaromirska w dniu ślubu miała 21 lat. Jej rodzicami byli: nieżyjący już Wojciech Jaromirski i Otylia z Denetrelów.
Małżonek, Kazimierz Zarzycki w dniu ślubu miał 22 lata a jego rodzicami byli Edward Zarzycki i Waleria z Pilchowskich. (parafia katolicka Cieszęcin, wpis 16 / 1871) Później wędrowali za pracą. Byli m.in w Chlewie,gdzie Kazimierz był gorzelnikiem oraz w Gaci Kaliskiej.
Zarzyccy sprowadzili się do Czajkowa przed rokiem 1888 kiedy to urodziła się ich ostatnia  córeczka Helena Stanisława. Kazimierz pracował jako leśniczy. Wtedy doszło do rodzinnej tragedii - matka osierociła siódemkę dzieci. Za kilkanaście dni zmarła też 9-miesięczna Helena. Obie zostały pochowane na cmentarzu w Kraszewicach.

 Akt zgonu Pauliny Zarzyckiej

Akt zgonu jej córeczki Heleny Zarzyckiej