Prawda i Pamięć – Apel Katyński w Kuźnicy Grabowskiej

Jak co roku spotkaliśmy sie na Apelu Katyńskim.

Wprowadzenie do uroczystego apelu, który odbył się 10 kwietnia 2014 wygłosiła  Dyrektor Szkoły Podstawowej w im. Kardynała Karola Wojtyły  w Kuźnicy Grabowskiej Marianna Powązka podkreślając, że o zbrodni katyńskiej należy uczyć nie tylko na lekcjach historii. Trzeba zrobić wszystko, aby pamięć o niej była żywa w kolejnych pokoleniach Polek  i Polaków. Jest to bowiem pamięć o wojsku, które nie poległo, lecz zostało skrytobójczo zamordowane strzałem w głowę; pamięć o największej zbrodni popełnionej na jeńcach polskich w czasie drugiej wojny światowej. Zbrodnia katyńska to przestroga, pomordowani zaś to bohaterowie – przykład poświęcenia dla ojczyzny– zaznaczyła p. dyrektor.
Następnie nauczyciel historii i społeczeństwa Jerzy Krzywaźnia przedstawił krótki rys historyczny zbrodni katyńskiej oraz przybliżył sylwetki nauczycieli kuźnickiej szkoły zamordowanych w Katyniu: Franciszka Rakowskiego i Antoniego Góreckiego. Przypomniał też historię upamiętnienia nauczycieli w formie tablicy ufundowanej przez Senatora RP p. Andrzeja Krzaka na frontonie szkoły w 2001. W dalszej części apelu uczniowie klas V i VI zaprezentowali montaż słowno-muzyczny poświęcony tematyce katyńskiej.  Drużyna Harcerska działająca przy szkole w Kuźnicy Grabowskiej zaciągnęła honorową wartę przed tablicą, zapalono także znicze.
W  tym miejscu przybliżam krótko sylwetki nauczycieli zamordowanych w Katyniu:  
Jan Rakowski urodził się w 27 V 1910 r. w Besku Starym jako syn Jana i Antoniny   z  Jóźwiaków. Był absolwentem Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego  w Łęczycy. Egzamin dyplomowy na nauczyciela szkół powszechnych zdał w 1932 r. Pracował jako nauczyciel w Komornikach (gm. Skomlin), Ganie (gm. Praszka), a od 16 września 1934 do lipca 1939 w Kuźnicy Grabowskiej.  Wtedy przeniósł się do miejscowości Chorki w pow. łęczyckim. W 1939 r. został zmobilizowany i wyjechał do Częstochowy, gdzie prawdopodobnie stawił się w 27. pp. W nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej, był w Kozielsku i Katyniu, gdzie został zamordowany przez NKWD w kwietniu 1940.
Antoni Górecki urodził się w 1909 r. w Ciążeniu (pow. Konin) jako syn Mateusza  i Marianny z Krzyżaniaków. Pracował od 1931 roku jako nauczyciel w Niedzielsku (gm. Wydrzyn), a od 8 września 1934 r. w Kuźnicy Grabowskiej, gdzie okresowo pełnił także obowiązki  kierownika szkoły.  Od 1 września 1938 przeniósł się do Chotowa (gm. Morsko), gdzie również był kierownikiem szkoły. W 1939 r. został zmobilizowany do 29 pp. w stopniu porucznika  piechoty rezerwy, prawdopodobnie stawił się w 27. pp. W nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Przetrzymywany był w Kozielsku,  a następnie wywieziony do Katynia, gdzie został zamordowany przez NKWD w kwietniu lub maju 1940 r. Szkoła Podstawowa w Kuźnicy Grabowskiej od wielu lat gromadzi i archiwizuje pamiątki związane z tymi wydarzeniami. W ostatnim czasie weszła w posiadanie nowych materiałów udostępnionych przez p.Antoniego Galińskiego z łódzkiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Z nich wiemy o jeszcze jednym nauczycielu zamordowanym w Katyniu – Kazimierzu Lewińskim. Urodził się 21 lutego 1911 w Sokolnikach (pow. wieluński) jako syn Konstantego i Julianny z Menclow. Naukę pobierał w seminariach nauczycielskich w Ostrzeszowie i Rawiczu.  Pierwszą pracę (1936/37) jako nauczyciel podjął w rodzinnych Sokolnikach (gmina Sokolniki) w następnym roku szkolnym w Julianpolu (gm. Rudniki). Później zostaje przeniesiony do gminy Kuźnica Grabowska, gdzie w roku szkolnym 1937/38 pracował w szkole w Mielcuchach, a w roku szk. 1938/39 w Michałowie.  Był kawalerem  i mieszkał w szkole w Mielcuchach. Przydzielony we wrześniu 1939 do 29 pp trafił do niewoli  i został zamordowany w Katyniu. Pani dyrektor Marianna Powązka nadmieniła, by za rok dla uczczenia 75 rocznicy zbrodni katyńskiej upamiętnić sylwetki tych postaci publikacją książkową lub internetową.

 

Jarmarki w Kraszewicach

Przed drugą wojną światową Kraszewice należały do pięciu miejscowości w powiecie wieluńskim, w których odbywały się jarmarki. W Kraszewicach było to zawsze we wtorek, po 14-tym każdego miesiąca.
Jan Książek w swojej pracy „ Powiat wieluński w latach 1918-1939” ( w) Rocznik Wieluński 1, 111-174, 2001 tak opisuje handel jarmarkowy:

Na targach, jarmarkach oraz jeżdżąc po wsiach handlowano końmi, trzodą chlewną, bydłem, skóra­mi, zbożem, mąką, jajami, drobiem, pierzem, trepami i innym obuwiem, tkaninami, chustkami, bielizną i dużą ilością innych towarów. Targi i jar­marki były dobrym rynkiem zbytu głównie na towary rolnicze i rzemieślni­cze. Odbywały się one w określone dni tygodnia bądź miesiąca w miastach powiatu oraz większych osadach: Bolesławcu, Działoszynie, Kraszewicach, Lututowie, Osjakowie, Rudnikach i Skomlinie. W 1938 r. na pięciu targo­wicach (Kraszewice, Lututów, Rudniki, Skomlin i Wieluń) znajdowały się wagi i tam ruch handlowy był bardzo ożywiony.

Kraszewice należały wtedy do powiatu wieluńskiego i województwa łódzkiego. W Kraszewicach jarmarki odbywały się we wtorki, po 14-tym każdego miesiąca.

Źródło skanów: Orędownik: ilustrowany dziennik narodowy i katolicki 1937.12.17 R.67 Nr 290 s.9 i 10
 Pan Jan Puchała uzupełnił post następującą informacja: 

Jarmarki przed wojną odbywały się na obecnej działce pp. Kazimiery i Aleksandra Karkoszków (od hali sportowej SP do ul. Wieluńskiej oraz na obecnym placu po byłej Gminnej Spółdzielni S. Chł. obecnie ul. Wieluńska 39 (Wiejski Dom Towarowy)

Sługa Boży ks. kpt. rez. Franciszek Strugała (1904 - 1942 r. ) - Proboszcz kraszewicki, Męczennik Dachau

Testament przekazany w obozie przez śp. ks. Franciszka Strugałę brzmiał: „powiedz moim parafianom, że moje cierpienia i śmierć w obozie ofiarowałem za moją parafię, za wszystkich moich parafian, że modliłem się za nich.” Dziś Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego.

Czy kraszewicki proboszcz ks. Franciszek Strugała zostanie ogłoszony Błogosławionym ?
Niedziela częstochowska 44/2000" pisała … w stosunku do innych męczenników Dachau zostały rozpoczęte procesy beatyfikacyjne. Są to: Sługa Boży ks. Stanisław Ogłaza, zamordowany 24 maja 1942; Sługa Boży ks. Stefan Jarzębski, zamordowany 6 maja 1942; Sługa Boży ks. Franciszek Strugała, zamordowany 2 kwietnia 1942."

Franciszek Strugała  urodził się  23 marca 1904r. w miejscowości Jaworzno k/Wielunia, ( obecnie powiat Olesno, woj opolskie). Miał braci: Piotra, Andrzeja i trzy siostry Antoninę, Katarzynę i Helenę.
(poniżej akt urodzenia Franciszka Strugały 23/1904  parafia Jaworzno)

 

Jaworzno 27/03/1904 o 13:00,
Ojciec: Paweł Strugała, rolnik, zam. w Jaworznie, lat 35,
Świadkowie: Nikodem Światowski 35, Józef Jabłonka 22, rolnicy zam. w Jaworznie,
Dziecko: chłopczyk, ur. 23/03/1904 o 17:00 w Jaworznie,
Matka: Teofila zd. Krawczyk, lat 32,
Imię na chrzcie: Franciszek,
Chrzestni: Antoni Głuch i Marianna Wicens(?).

Rodzice prowadzili własne gospodarstwo rolne w Jaworznie. Po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnej wiosce rozpoczął naukę w gimnazjum w Częstochowie, z którego w późniejszych klasach przeniósł się do Liceum im. Piusa X we Włocławku. Egzamin dojrzałości zdał w dniu 2 czerwca 1925 r. W tym roku wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Po pierwszym roku studiów zwrócił się do biskupa częstochowskiego z prośbą o przyjęcie do Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej w Krakowie. Biskup Zdzitowiecki wyraził zgodę. Studia w Krakowie rozpoczął l października 1926 r., uczęszczając na II rok Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Święcenia kapłańskie przyjął 9 czerwca 1929 r z rąk biskupa Teodora Kubiny. Uroczystość odbyła się w katedrze Świętej Rodziny w Częstochowie. Do końca stycznia 1930 r. przebywał jeszcze w Seminarium Duchownym, gdzie uzupełniał studia uniwersyteckie.

 Po otrzymaniu święceń kapłańskich został wysłany do pracy duszpasterskiej na czasowe zastępstwo w parafii Danków w dniu 24 czerwca 1929 r. Pracował tu w okresie miesięcy wakacyjnych, a po wakacjach powrócił do Seminarium w Krakowie, kontynuując studia.

W dniu 25 stycznia 1930 r. został wikariuszem w  parafii Bęczkowice, skąd dojeżdżał do Krakowa celem zakończenia studiów. Absolutorium uniwersyteckie otrzymał w czerwcu 1930 r. W Bęczkowicach w 1930 założył oddział Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej, który po kilku latach już jednak nie działał.

W dniu 9 grudnia 1930 r. został mianowany prefektem etatowym w szkołach powszechnych w Częstochowie. Pełnił wtedy funkcje nauczyciela religii szkoły elementarnej w Częstochowie. Rezydował  wówczas przy parafii św. Zygmunta w Częstochowie. Po upływie roku został przeniesiony na stanowisko wikariusza w Zawierciu z jednoczesną nominacją na prefekta kontraktowego. W latach 1931-32 był wikariuszem parafii pw. Św. Piotra i Pawła w Zawierciu  a także nauczycielem religii w prywatnej szkole handlowej Karczewskiej w Zawierciu. Później otrzymał nominację w dniu 11 września 1933 r. na prefekta etatowego w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Wieluniu, a od 17 stycznia 1934 r. uczył religii także w Szkole Dokształcającej. Pełnił funkcje wikariusza w parafii św. Michała Archanioła, także nauczyciela religii w prywatnym gimnazjum w Wieluniu. W 1934 r. reaktywował w tym mieście Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej. Za jego pobytu pracowało tam kilka kółek wychowawczych.

W tymże roku (1934)  obejmuje wikariat w parafii p.w. św. Józefa w Strzemieszycach i posługuje tam do połowy 1935 roku. Obok pracy duszpasterskiej redagował wraz z miejscowym proboszczem ks. Mieczysławem Rogójskim dodatek parafialny do Niedzieli.

Doceniając zaangażowanie w pracy w stowarzyszeniach katolickich, zwłaszcza w stowarzyszeniach młodzieżowych, biskup Kubina wyznaczył go w dniu 11 lipca 1935 r. do pracy w Diecezjalnym Instytucie Akcji Katolickiej w Częstochowie. Od 31 lipca 1935 pełnił funkcje Sekretarza Generalnego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży w Częstochowie. Był również asystentem Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej.

W czerwcu 1937 r. otrzymał nominację na administratora parafii Kraszewice w dekanacie wieruszowskim, a w dniu 30 kwietnia 1938 r. został mianowany proboszczem tejże parafii. W parafii p.w. św. AP. Piotra i Pawła w  Kraszewicach. mieszkał wówczas jako emeryt ks. Leon Kempski. Ks. Strugała podjął prace remontowe na plebanii podnosząc ją o piętro. Nie zdołał  jednak dokończyć prac przed wybuchem wojny. Zaraz w pierwszym roku swego pobytu w Kraszewicach zyskał sobie zaufanie miejscowych wiernych. Za zgodą władzy diecezjalnej piastował stanowisko radnego w radzie gromadzkiej i gminnej.

Ksiądz Franciszek Strugała posiadał wojskowy stopień  kpt. rez.; mianowany został kapelanem rez. dnia 28 kwietnia 1939r. (ze starszeństwem od 1 stycznia 1939r.).

Po wybuchu wojny pod okupacją niemiecką z terenów włączonych do Warthegau (Kreis Velun) wszyscy kapłani zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Dachau. Większość z nich zamordowano. Na terenie powiatu wieluńskiego pozostała tylko jedna parafia w Rudzie k. Wielunia.

Proboszcz parafii Kraszewice ks. Franciszek Strugała został aresztowany przez Niemców 6 października 1941r. Kronika parafii podaje „Z chwilą aresztowania proboszcza kościół został zamknięty i zapieczętowany. W tym czasie został doszczętnie ogołocony, sprofanowany poprzez rozsypanie Postaci Eucharystycznych od stopni ołtarza do zakrystii”.

    Wg relacji rodzinnej (p. Andrzej Franczyk) żandarmi ostrzegli wcześniej ks. Strugałę, o aresztowaniu. Prawo kanoniczne zezwalało na opuszczenie parafii w chwilach zagrożenia życia. Ks. Strugała powiedział jednak, że przysięgał iż ołtarza nie opuści. W nocy ci sami żandarmi, którzy go ostrzegli, już nie byli tacy „przyjaźni”, bo nie pozwolili mu nawet zabrać ciepłej odzieży a była wtedy wczesna, zimna jesień. W tą  pamiętną noc ks. Strugała poszedł do kościoła modlić się i właśnie spod ołtarza zabrali go żandarmi (przekaz rodzinny siostry księdza Heleny, która mieszkała wtedy na parafii w Kraszewicach).

Kościół parafialny zdewastowano. Księdza Strugałę osadzono w obozie przejściowym w Konstantynowie.  30 października 1941r. został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau (nr obozowy 28313). Podczas obozowego życia i nieludzkich cierpień w obozach niemieckich w Konstantynowie, a zwłaszcza w Dachau, pozostał wierny kapłaństwu Chrystusowemu. Wyczerpany do ostateczności nieznośnymi warunkami obozowymi w zimie i wiosną 1942 r. (Wielki Post) bardzo ciężko zachorował. Na skutek doznanych tortur zmarł z wycieńczenia i bólu śmiercią męczeńską 2 kwietnia 1942 roku w wieku 38 lat.

Uroczyste rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego odbyło się w katedrze włocławskiej w dniu 26 stycznia 1992 r. o godz. 15.00. Od tego momentu zamordowanym kapłanom, wyznaczonym do procesu beatyfikacyjnego, oficjalnie przysługiwał tytuł Sługa Boży.  

Już po zakończeniu zbierania dokumentów i działalności trybunału rogatoryjnego nadeszła informacja, przekazana przez siostrę zakonną Eleonorę Ciomek pochodzącą z parafii w Kraszewicach, iż po zakończeniu wojny (prawdopodobnie w 1949r.)  przybył do Kraszewic ks. Biskup z Włocławka, były więzień Dachau. Wizyta jego była prywatna i podczas niedzielnej sumy wygłosił kazanie, w którym wyjaśnił że musiał tu przybyć, aby wypełnić testament przekazany mu w obozie przez śp. ks. Franciszka Strugałę.  Brzmiał on prawie dosłownie: „powiedz moim parafianom, że moje cierpienia i śmierć w obozie ofiarowałem za moja parafię, za wszystkich moich parafian, że modliłem się za nich.”

Za jego postawę męczeńską Kościół przyznał mu tytuł Sługi Bożego.

W dniu 13 czerwca 1999 r. ks. Franciszek Strugała został oficjalnie ogłoszony jako Sługa Boży.

Publikacje:

Ks. Franciszek Strugała napisał: Krótki rys historyczny Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży w Częstochowie. (W: Jednodniówka wydana z okazji Zjazdu Katolickiego w l0-lecie istnienia diecezji częstochowskiej, Częstochowa 1936

Upamiętnienie

Na ścianie kościoła w Kraszewicach mieszkańcy ufundowali  tablicę pamiątkową poświęconą ks. Franciszkowi Strugale. Widnieje na niej napis:

„Ty kapłanem na wieki.

KS. FRANCISZEK STRUGAŁA

PROBOSZCZ PARAFII KRASZEWICE

ZGINĄŁ W DACHAU DNIA 2.4.1943r.

WDZIĘCZNI                        PARAFIANIE”

Ks. Strugała został upamiętniony również na pomniku ofiar I i II wojny światowej w Kuźnicy Grabowskiej. Jedna z ulic Kraszewic nosi jego imię.

Opracował : Jerzy Krzywaźnia ( nauczyciel historii w Szkole Podstawowej im. Kardynała Karola Wojtyły w Kuźnicy Grabowskiej)  Rojów dnia 13.05.2013

Pragnę złożyć serdeczne podziękowania P. Andrzejowi Franczykowi (krewnemu Sługi Bożego) za wspólne odtwarzanie historii życia ks. Franciszka Strugały.

Bibliografia

1.                  Związek J. Błogosławieni i słudzy Boży z Archidiecezji Częstochowskiej, „Regina Poloniae", Częstochowa 1999

2.                  Jacewicz W., Woś J. Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, t. 2,

3.                  "SCHEMATISMUS UNIVERSI VENERABILIS CLERI SAECULARIS ET REGULARIS DIOECESIS CZĘSTOCHOVIENSIS PRO ANNO DOMINI 1926." CZĘSTOCHOVIAE TYPIS F. D. WILKOSZEWSKI  z lat 1926, 1931, 1932, 1934, 1935, 1936

4.                  Jednodniówka wydana z okazji Zjazdu Katolickiego w 10-lecie istnienia Diecezji Częstochowskiej s.35 (http://www.polona.pl/dlibra/doccontent?id=7179&from=FBC)

5.      Związek J. Katolickie stowarzyszenia społeczne w diecezji częstochowskiej (1925-1939), Częstochowskie Towarzystwo Naukowe, 1994

6.      "KATALOG KOŚCIOŁÓW I DUCHOWIEŃSTWA DIECEZJI CZĘSTOCHOWSKIEJ NA ROK 1939." CZĘSTOCHOWA 1939, NAKŁADEM KURII CIECEZJALNEJ, DRUK F. D. WILKOSZEWSKIEGO. s.  109

7.      Kapelani wrześniowi : służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. : dokumenty, relacje, opracowania : praca zbiorowa / pod redakcją Wiesława Jana Wysockiego, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2001,

8.      Wykaz kapelanów, służących czynnie lub w rezerwie w WP w okresie pokojowym w latach 1923-1939 (P-T) http://www.ordynariat.wp.mil.pl/pl/378_11574.html ( dostęp na 13.03.2013) 

9.       Malak, Henry M. "Klechy" w obozach śmierci: wspomnienia byłego więźnia obozów w Stutthof, Sachsenhausen, Dachau, SchwäbischGmünd, I. Rabsztyn, 1948,

10.  Związek J. W 50. rocznicę śmierci bp. Teodora Kubiny Pierwszy Biskup Częstochowski (5)  http://www.niedziela.pl/artykul/1635/nd/Pierwszy-Biskup-Czestochowski-5 Edycja częstochowska 10/2001( dostęp na 13.03.2013

11.  Martyrologium http://www.niedziela.pl/artykul/782/nd/Martyrologium Edycja częstochowska 44/2000 ( dostęp na 13.03.2013)

Ikonografia :

1.       Zdjęcie ks. Franciszka Strugały -Sekretarza Generalnego Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Męskiej (1935) źródło:  Jednodniówka wydana z okazji Zjazdu Katolickiego w 10-lecie istnienia Diecezji Częstochowskiej s.17 

2.       Oddział KSMŻ w Wieluniu. Wśród druhen ks. Stanisław Banasiński dyrektor Gimnazjum Biskupiego i ks. asystent Franciszek Strugała ( źródło:  Jednodniówka wydana z okazji Zjazdu Katolickiego w 10-lecie istnienia Diecezji Częstochowskiej s.30)

3.       Ks. Sekretarz Generalny na odprawie kierownictw KSM w Wieluniu ( źródło:  Jednodniówka wydana z okazji Zjazdu Katolickiego w 10-lecie istnienia Diecezji Częstochowskiej s.61)

4.       Tablica upamiętniająca ks. Franciszka Strugałe na ścianie kościoła w Kraszewicach (zdjęcie- archiwum autora 2004)

Pomyłkowo wpisano datę  o rok późniejszą niż podaje dotychczas ustalona bibliografia (wyjaśnienie autora)

5.       Pomnik ofiar I i II wojny światowej w Kuźnicy Grabowskiej (zdjęcie- archiwum autora 2004)

Tablica pamiątkowa w kościele w Jaworznie (fot. Andrzej Franczyk 2013)

 Nagrobek symboliczny ks. Franciszka Strugały na cmentarzu w Kraszewicach ( fot. Magdalena Jeziorna 2017)

 Tablica pamiątkowa na cmentarzu w Kraszewicach (fot. Magdalena Jeziorna 2017 )
 

Można prywatnie modlić się za wstawiennictwem ks. Franciszka i wspominać zwłaszcza w dniu rocznicy urodzin 23 marca i śmierci 2 kwietnia 1942 oraz 29 kwietnia – Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego w czasie II wojny światowej oraz 13 czerwca 1999 r. kiedy ks. Franciszek Strugała został oficjalnie ogłoszony jako Sługa Boży.

Będę wdzięczny za pomoc w dalszym uzupełnieniu biogramu Sługi Bożego