Stefan Cyprian Zabłocki (1826-1869) biogram carskiego katorżnika rodem z naszego regionu

               W związku ze zbliżającą się 150 rocznicą powstania styczniowego i odnalezieniem nowych materiałów zamieszczam roboczy biogram, pokazujący przykład skomplikowanych losów Polaków.

Był synem moich 3 x  pradziadków Idziego i Zuzanny Zabłockich.

syn węglewickiego ekonoma

Stefan Cyprian Zabłocki urodził się jako drugie dziecko Idziego Zabłockiego ekonoma w Węglewicach i Zuzanny z Sałeckich. Przyszedł na świat w Kierznie 17 sierpnia 1826, gdzie jego dziadkowie Mateusz Sałecki i Helena z Krobanowskich byli ekonomami. Chrztu odbytego 20 sierpnia 1826 udzielił ksiądz Aleksander Głowinkowski. Chrzestnymi Stefana Cypriana byli Józef Czaplicki plenipotent i Marianna Kowalska panna dziedziczka. Idzi po ślubie nadal pracował jako ekonom w Węglowicach. Natomiast Zuzanna mieszkała przy rodzicach w Kierznie; czyli małżonkowie mieszkali na terenie dwóch różnych zaborów.

„w kuźnickim dworze” i  „ na michałowskim folwarku”

Jednak już 1 sierpnia 1827 znajdujemy Zabłockich w Kuźnicy Grabowskiej, gdzie obejmują posadę Ekonoma dworu Kuźnicy Grabowskiej u Wielmożnej Marianny Wierzbickiej Posesorki Dóbr Kuźnickich. 

W kuźnickim dworze przychodzi na świat rodzeństwo Stefana Cypriana: Franciszek Wincenty (5 kwietnia 1829),  Marianna (6 marca 1831),  Ludwik Karol (18  marca 1834r). W indeksach akt metrykalnych parafii Kraszewice Franciszek Wincenty, Mariana oraz Ludwik Karol zaznaczeni są jako Urodzeni a rodzice jako szlachetni.

W roku 1835 znajdujemy Zabłockich na folwarku w Michałowie. Idzi jest tam pachciarzem (zapisane to określenie zostało w aktach w formie pakciarz), to daw. człowiek trzymający coś w pachcie; dzierżawca.

 Idzi Zabłocki przejął od Wierzbickich posesorów dóbr Kuźnica Grabowska w dzierżawę odległy o 6 km od Kuźnicy Grabowskiej folwark (lub jego część) w Michałowie.
            W wieku 10 lat Stefan Cyprian stracił ojca. Idzi Zabłocki zmarł 22 lipca 1836 roku w Folwarku Michałów.  24 lipca 1836  pochowano Idziego na Cmentarzu Parafialnym w Kraszewicach.

Już po śmierci Idziego na świat przyszło ostatnie dziecko – Teodor. Teodor żył zaledwie 9 miesięcy. Zmarł 18 maja 1837 roku. Matka Stefana Cypriana, Zuzanna po śmierci męża prowadziła samodzielnie folwark.

Jednak już w 5 maja 1839 r, powtórnie wychodzi za mąż za Jana Majchrowskiego młodszego od siebie o 10 lat kowala z czajkowskiej huty. W 1841 Majchrowscy przenoszą się do Czajkowa. W latach następnych przychodzi na świat przyrodnie rodzeństwo naszego bohatera: Świątek Konstancja (*22-01-1840 - +20-11-1859), Bronisława, Anna  (*08-05-1841 - +03-01-1842), Władysława, Paulina (*14-12-1842 - +17-04-1844), Józef (*02-04-1845 - +), Stanisław (*02-04-1847 - +)

Starsza siostra Franciszka Mariana Zabłocka (ur. 3 października 1824 w Kierznie) już tylko jako sławetna (?)  wychodzi za mąż za sławetnego Józefa Kossa (później Korba) pochodzącego z Dankowa czeladnika fabryk żelaznych w Kuźnicy Grabowskiej. Określenie „sławetny” było  zarezerwowane dla mieszczan. Franciszka Marianna w dniu ślubu (9.11.1843) mieszkała przy rodzicach w Czajkowie. Można założyć że Stefan Cyprian był Czajkowie na weselu swojej starszej siostry. Nie poszedł jednak drogą zawodową swojego ojczyma i szwagra.

Nie wiemy co Stefan Cyprian robił w latach 40-tych i czy pozostał w Czajkowie przy matce i ojczymie, który do 1844 był kowalem czajkowskiej huty a później karczmarzem.  Być może do fachu cukierniczego pokierował go wujek Józef Wojciech Sałecki, który w 1845 wylegitymował się ze szlachectwa. Być może przebywał u dziadków, którzy żyli jeszcze w 1839 w Młogoszynie. W 1848 umiera w Czajkowie matka Zuzanna (prawdopodobnie w trakcie epidemii cholery).

                                        „cukiernie utrzymujący”

Wiemy że prawdopodobnie w 1851r. Cyprian (już tylko jednego imienia) zawarł związek małżeński z urodzoną w Tykocimiu  Emilią Perkowską (*1834 - +27-01-1858). Jest wtedy cukiernikiem w Warszawie na ulicy Elektoralnej nr 765. Z małżeństwa tego urodziła się czwórka dzieci: Stanisław, Cyprian (*03-04-1852 - +13-12-1895),  Michalina, Justyna (*27.09.1853 -+1949), Józef (*01-1855 - +25-09-1859), Bronisława, Józefa (*01-09-1856 - +) oraz bezimienna córka  (*27-01-1858 - +27-01-1858). Żona Emilia zmarła podczas ostatniego porodu. W 1854 roku mieszkał w kamienicy Kacpra Makowieckiego w Warszawie na ulicy Elektoralnej nr 765. Kamienicę zamieszkują rzemieślnicy miejscy i urzędnicy.

Drugie małżeństwo zawarł 19 czerwca 1859 w Warszawie z Katarzyna, Barbarą Zajkowską  (*około 1836 - + po 11-09-1877). Z tego związku urodziło się troje dzieci: Józef, Cyprian (*31-03-1860 - +22-08-1862), Emilia, Katarzyna (*30-06-1861 - +), Marianna, Katarzyna (*1863 - +02-03-1950).

„ukrywał zabójców Felknera, których znał osobiście”

W latach 60-tych Cyprian działał w organizacji narodowej. 20 listopada 1862 spiskowcy przeprowadzili udaną akcję likwidacji Pawła Felknera, naczelnika tajnego wydziału kancelarii namiestnika. Był to pierwszy zamach, jakiego dokonali sztyletnicy - funkcjonariusze żandarmerii narodowej. Cyprian Zabłocki w okresie powstania zbierał fundusze dla powstańców udających się na pole walki, a oprócz tego ukrywał zabójców Felknera, których znał osobiście. Wyrokiem Audytoryatu Polowego z 26 sierpnia 1865 został skazany na katorgę czyli ciężkie roboty w fabrykach na okres 6 lat. Po okresie terminowych po upływie czasu oznaczonego w wyroku miał ulec dodatkowemu dożywotniemu osiedleniu na Syberii.

Nie dożył końca kary. Zmarł w wieku 43 lat w Jekaterynburgu, w obwodzie świerdłowskim 2 października 1869r .

            Owdowiała Katarzyna wyszła za mąż powtórnie za Aleksandra Młodzianowskiego 29 maja 1872 roku.

Bibliografia:

Powstanie styczniowe : wyroki Audytoryatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866, autor Cederbaum, Henryk (1863-1928),  s.312

Wybrane źródła:

·         Akta metrykalne parafii rzymskokatolickiej św. Józefa i Wszystkich Świętych w Myjomicach, Księga urodzeń, akt chrztu nr 34 z 1826 r. Stefana Cypriana Zabłockiego, (Archiwum Państwowe w Poznaniu, Dokumentacja aktowa, Z zespołu: Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Myjomice (pow. kępiński), sygn. 53/3410/0/6/9)

·         

·         Akta metrykalne parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie, Księga zejść, akt zgonu nr 196 z 30.04.1872 r. Stefana Cypriana Zabłockiego:  
      196 /Warszawa
Wydarzyło się w Warszawie 17*(30) kwietnia 1872 roku o godzinie 10-ej rano. Stawili się: Franciszek Kublicki Urzędnik Warszawskiego Magistratu i Ildefons Chominski, były Urzednik Warszawskiego Magistratu pełnoletni zamieszkujący w Warszawie i na podstawie pisma Carskiego Prokuratora przy Warszawskim Trybunale Cywilnym wystawionym 18 kwietnia bieżącego roku z numerem 213, a również za postanowieniem wyniku śledztwa Sądu II Okręgu Warszawskiego Sądu Pokoju z 12(24) kwietnia bieżącego roku z numerem 167 w oparciu o 94 Paragraf Cywilnego Kodeksu (Królestwa) Polskiego; - oświadczyli, iż 19 września (2 października) 1869 roku w mieście Ekaterinburg Permskiej Guberni zmarł Cyprian Zabłocki (Cypriyan Zabłocki) cukiernik lat 47 liczący – urodzony we wsi Kierzno w Wielkim Księstwie Poznańskim – syn nieżyjących Izydora i Zuzanny urodzonej Soleckie małżonków Zabłockich – pozostawiwszy po sobie owdowiałą małżonkę Katarzynę urodzoną Zajkowską(?). Akt niniejszy po przeczytaniu, przez świadków podpisany został.
Ks. Stanisław Lipinski za Proboszcza oraz Ildefons Chominski i Franciszek Kublicki

Więcej o zamachu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sztyletnicy 

Dzieje Czajkowa (17) 1939-44

Znamiennym dla tutejszych mieszkańców był rok 1939. Pierwsze dni września to paniczna ucieczka przed walkami frontu jednostek 10 DP armii Łódź pod dowództwem gen. Dindorf-Ankowicza i niemieckiej 10 DP. Mieszkańcy uciekali „za Wartę” tam spodziewając się linii obrony. Ucieczka często kończyła się tragiczne. Zatłoczone drogi stają się łatwym celem dla niemieckich samolotów. Po przejściu frontu następuje powrót. Nastaje czarny okres okupacji hitlerowskiej.

 Kierownik szkoły w Czajkowie zostaje aresztowany i osadzony w gminnym areszcie a następnie wysiedlony do Wielunia. 15 listopada 1939r. zajęcia w szkole zostają przerwane aż do odwołania.

         W 1941 zostaje wysiedlona wieś Mielcuchy a osiedleni Niemcy z Rumuni. Czajków zastał dotknięty wysiedleniem w 1942 r. Mieszkańcy, którzy pozostali często byli przesuwani na gorsze gospodarstwa opuszczone po wysiedleniu. W opuszczonych domostwach często ukrywali się zbiegowie z łapanek, wywózek.  Po wywiezieniu księdza proboszcza Pytlawskiego na plebanii (1941) powstaje posterunek żandarmerii niemieckiej.

        

Przerwa wakacyjna. Po niej postaram się zebrać dzieje Czajkowa w całość i umieścić w jednym pliku. Planuje też dalszy ciąg dziejów parafii Czajków.

Dzieje Czajkowa (16) 1929

W roku 1929 opisywane tereny należały do gminy Kuźnica Grabowska i powiatu wieluńskiego.          

Mielcuchy zamieszkiwało 1108 mieszkańców. Podlegały sadowi pokoju w Wieruszowie i sądowi okręgowemu w Kaliszu. Rzemiosło w tej wsi reprezentowali: M. Piaskowski i J. Szala (cieśle), F. Baś (kowal), A. Perużyński (krawiec), M. Porysiak (murarz), W. Kowalski (szewc), J. Lewiński (zegarmistrz), K. Gołdyn i  J. Salamon (wiatraki). Sklep w artykułami kolonialnymi prowadzili L. Unikowski i  J. Wysota.

Drugą pod względem liczby mieszkańców ( 1049) wsią był Czajków. Działalność gospodarczą prowadzili: W. Wysota (cieśla), F. Materny (kowal), S. Grzyb (młyn), J. Gracz, J. Piskorski, S. Rozmowynowski (rzeźnicy), S. Buda (skóry), J. Heliński, J. Mucha (stolarze), J. Wysota (szewc), J. Cichoń, A. Górala (wiatrak). Wyszynk trunków prowadził L. Niedzielski, handel artykułami spożywczymi H, Działoszyńska, Sz. Lipszyc, A. Wizenfeld, Jan Wysota i Józef Wysota. Artykuły kolonialne sprzedawał J. Cichosz, A. Goldbart i A. Pędziwiatr.

Z kolei Klon w 1929 roku liczył 781 mieszkańców. Handel bydłem prowadził tutaj Sz. Krowiarski a artykułami kolonialnymi A. Goldbart, C. Unikowska i M. Unikowska. Rzemiosłem trudnili się: A. Wróbel (cieśla), Fr. Baś (kowal), W. Gołdyn (krawiec), M. Pacyna (wiatrak).

Najmniejsza wsią były Salamony, które zamieszkiwało 619 mieszkańców. Salamony podlegały sadowi pokoju w Wieluniu. Rzemiosło w tej wsi prowadzili: A. Gałka (cieśla), S. Baś (kowal), J. Buda (krawiec), J. Kurzawa (murarz), S. Baś (szewc). Wiatrakiem zarządzał I. Radziszewski, młynem wodnym J. Barszczyk a sklep z artykułami kolonialnymi P. Mrówka i W. Soroborski.

Dzieje Czajkowa (15) 1918

Gdy utworzono w drugiej połowie XIX stulecia gminy, Kuźnica Grabowska została ośrodkiem administracyjnym do którego należała m.in. wieś Czajków.
We wsi Czajków jeszcze w latach 60-tych żywa była pamięć wydarzeń z 1918, kiedy to Czajkowianie najechali na siedzibę wójta. Gmina była w Kuźnicy, bo tam był dworek właścicieli. Czajkowianie doszli do wniosku, że to niesprawiedliwe i postanowili oderwać władzę od dziedzica, a zbliżyć do wiejskich chałup. Nocą pod wodzą M. Wysoty najechali na Kuźnicę i porwali kasę gminną, rozumiejąc, że tam gdzie kasa tam władza. Jeszcze w latach 60-tych w siedzibie G.R.N znajdowało się ponoć to stalowe pudło. Odtąd była gm. Kuźnica Grabowska z siedzibą w Czajkowie. Trudno dziś ustalić na ile ta relacja jest prawdziwa.

Od tego czasu znaczenie Czajkowa zaczyna wzrastać. W 1918 została zorganizowana O.S.P której założycielem był M.Wysota, dając plac pod budowę sali strażackiej, kościoła i gminy. 

                                W pozycji leżącej od prawej mój dziadek Józef Janas 

Wkrótce potem został powołany do życia zespół muzyczny-orkiestra dęta. Warto dodać że posiadał on jednolite stroje z płótna własnej produkcji. 

W tym też roku pobudowano kościół a w 1928 salę strażacką. Od 1920r. istniał w Czajkowie sklep pod nazwą „Społem’’ pierwszą tego typu spółdzielnią wiejską. Nazwisko Wysota jest najliczniej reprezentowane w Czajkowie - od tego nazwiska bierze początek przysiółek Wysoty. Do licznie reprezentowanych rodów w latach 20-tych należały rody Czajków, Jeziorków, Gołdynów, Gałków. 

Informacje na podstawie Kroniki Czajkowa autorstwa p. Józefy Jeziorek (maszynopis)

Dzieje Czajkowa (15) 1880

W końcu XIX w Czajkowie były 72 domy i 500 mieszkańców i do 50 włók roli, a w  Mielcuchach 58 domów i 596 mieszkańców. Salamony miały 42 domy i 448 mieszkańców. Wspomniana wcześniej huta istniała jako kuźnia w Czajkowie prawdopodobnie jeszcze pod koniec XIX a rudę kopano w Czajkowie jeszcze przed II wojną światową i odwożono na stację do Grabowa, skąd szła dalej do hut.