Wiatrak p. Barszczyka (widok po 1945)
Młyny
wodne to budowle z urządzeniem do przemiału ziarna na mąkę i kaszę, poruszanym
za pomocą koła wodnego lub turbiny wodnej, usytuowana nad rzekami. Jeszcze 100
lat temu były naturalnym elementem naszego krajobrazu. Podobnie było z
wiatrakami.
Młyny wodne, olejarnie, tartaki i wiatraki w gminie Kuźnica Grabowska z siedzibą
w Czajkowie
Źródło:
Jan Książek, Powiat wieluński w latach 1918-1939, Rocznik Wieluński 1 (2001), 111-174, s. 171
W omawianym okresie pojawia się pierwsza jaskółka nowoczesności
młyn parowy w Kuźnicy Grabowskiej Karola Oxnera i Chaima Lubrzyńskiego.
maszyna parowa
Zdjęcia pochodzą z lat 90-tych XX wieku
W ramach poznawania naszego dziedzictwa powstała praca jednego z uczniów SP w Kuźnicy Grabowskiej opisująca młyn. Niestety nie zachowała się informacja o autorze pracy. Może się przypomni.
Młyn w Kuźnicy Grabowskiej powstał przed wojną w 1933 r.
Kierownikiem młynu był wtedy pan Rusek, jego pracownikami – panowie : Zalewski,
Wieczorek, Kowalczyk. W czasie wojny kierownikiem był pan Korner. Mąka
przeznaczona była dla ludności okolic, do wypieku chleba. Po wojnie młyn
przejęła „ Samopomoc Chłopska. Około 1951roku młyn przekazano gminie, Kuźnica
Grabowska.. Kierownikiem młynu był wtedy Józef Kowalczyk a pracownikami byli
panowie: Błaszczyk, Zalewski i Wieczorek. Mąka mielona w młynie była wymieniana
na żyto w Błaszkach. Młyn był wtedy napędzany maszyną parową, w której palono
trocinami i drzewem. Gdy gmina z Kuźnicy Grabowskiej przeszła do gminy w
Kraszewicach to młyn został przyłączony do GS. Samopomoc Chłopska.
Pierwszym prywatnym właścicielem młynu
był Jan Czaja, u którego pracowali: Edward Kubiak, Piotr Piądło, Andrzej
Łuczak, Marian Zadka. Obecnym właścicielem jest Tomasz Matuszewski. Posiada
również swoją piekarnię w Opatówku, gdzie jest wypiek pieczywa z mąki kuźnickiego
młynu.
Młyn znajduje się około ośmiuset metrów
od głównej drogi. Obok młyna znajduje się drewniany tartak, odnawiana stacja
obsługi, plac na którym stoi rębak, obok placu znajduje się składownia na mąkę
i paleciarnia.
Młyn
składa się z trzech piętr wraz z piwnicą. Zbudowany jest z czerwonej cegły i
wytynkowany. Obecnie wyposażony jest w:
-
zbiornik
na zboże, który może pomieścić 10 ton,
-
zbiornik
na mąkę, który może pomieścić 3 tony,
-
zbiornik
na otręby, który może pomieścić 3 tony,
-
dwa
mlewniki,
-
dwu-
działowy osiewacz,
-
transmisja
dolna, łuszczarka, cztery walce, podnośniki i elewatory.
Ogólnie młyn
może podnieść dwadzieścia osiem ton zboża i mąkiObecnie pracuje tam dwóch
pracowników:Piotr
Piądło, Bogdan
Szala
Opracowany tekst
został napisany na podstawie informacji Antoniego Kędzi (1924) i Piotra Piądło
(pracownika).
Słowniczek pojęć
mlewniki – zdrabniają zboże,
walce – mielą zboże,
osiewacz – przesiewa mąkę,
podnośniki – podnoszą mąkę z góry na dół,
transmisja dolna – przenosi zboże,
łuszczarka – oczyszcza zboże.
Wspomnienie o młynach p. Reginy Żurawskiej w 1999 roku spisał Paweł
Żurawski.
Pozostałości młyna wodnego znajdują się na
Podkuźnicy na łące pana Karkoszki. Młyn napędzany był strumieniem wody z rzeki Łużycy.
Przed II wojną światową należał do pana Głownikowskiego a następnie do jego zięcia p. Karkoszki. W młynie mielono zboże na mąkę i na paszę dla
zwierząt. Zboże przywożono tutaj z Kuźnicy Grabowskiej i pobliskiej okolicy.
W okolicznych
miejscowościach znajdowało się kilka młynów. Młyny napędzane wiatrem znajdowały
się na Salamonach, na Jajakach , w Czajkowie i na Basiach. W czasie drugiej
wojny światowej większość urządzeń z młynów zostało zrabowanych przez Niemców a
budynki spalono, inne funkcjonowały ale pobierano od nich wysokie opłaty. Młyn
na Podkuźnicy nie
istnieje
od 1942 kiedy to został rozgrabiony przez Niemców. Obecnie młyn jest w kompletnej
ruinie, pozostało jedynie koło turbiny i fundamenty, drewniany budynek rozpadł
się w trakcie wichury.
Młyn Zelmana-Grzyba- Homieji w Czajkowie
Pozostałości wiatraków w Salamonach ( koniec lat 90-tych XX wieku)
Wiatrak p. Klimka
Młyny wodne, olejarnie, tartaki i wiatraki w gminie Skrzynki z siedzibą w Kraszewicach
Źródło:
Jan Książek, Powiat wieluński w latach 1918-1939, Rocznik Wieluński 1 (2001), 111-174, s. 172
Wiatraki z Salamon z końca XIX wieku został uwieczniony na rycinie wybitnego grafika kaliskiego i regionalisty p.Władysława Kościelniaka http://www.info.kalisz.pl/grafika/images/img076.jpg(w) Władysław Kościelniak, Piękno Ziemi Kaliskiej, Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1989, Wydanie I Internetowe, Krzysztof Płociński, marzec 1998
