Franciszek Frezer (1798-1845)

Obchodzimy dzisiaj 190. rocznicę wybuchu powstania listopadowego. W ramach promocji tego co nasze przypominam postać płk. Franciszka Frezera, jednego z dowódców powstania odznaczonego orderem Virtuti Militari, dziedzica Rojowa k/Ostrzeszowa, pochowanego w kryptach rojowskiego kościoła.

Franciszek Frezer urodził się w Poznaniu 27 sierpnia 1798r. jako syn chorążego Macieja Frezera
i Krystyny z Skoroszewskich. Datę urodzin potwierdza tabliczka pośmiertna.
 

Tekst na tablicy znalezionej w krypcie kościoła odrestaurowanej przez p. Tomasza Kajsera:

"D.O.M.

Tu leżą zwłoki Ś.P. FRANCISZKA FREZER Półkownika Woyska Polskich kawalera orderów etc. dziedzica Dobr Rojowa etc.
Urodził się w Poznaniu dnia 27 sierpnia 1798r.
Umarł w Rojowie dnia 10 stycznia 1845r."

Wykształcenie

Był wychowankiem Szkoły Kadetów w Kaliszu. Była to elitarna szkoła wojskowa dla dzieci szlacheckich w zaborze pruskim, umieszczona w budynkach byłego kolegium jezuickiego w Kaliszu. Nauka trwała 4 lata i obejmowała: religię, język polski, łacinę, język francuski, niemiecki, matematykę, geografię, historię, logikę, kaligrafię i naukę rysunku. Oprócz tego w programie była edukacja wojskowa obejmująca musztrę, historię wojskowości, elementy taktyki i strategii, fortyfikację, balistykę i fechtunek. Zatem Franciszek Frezer pobierał tam naukę w lata 1808-1812.

 Od 1 lipca 1812r. wszedł do służby cywilnej (Biura Dyrekcji Skarbu dep. Bydgoskiego) jako kancelista i przebywał w niej do 5 marca 1815r..

Kariera  wojskowa

11 marca 1815r. wstąpił do  wojska 1. pułku strzelców konnych jako chorąży. 15 maja 1816r. otrzymał awans na podporucznika, a 15 maja 1825r. na porucznika I pułku strzelców pieszych i adiutanta pułkowego wojska Królestwa Polskiego. Od 17 czerwca 1829r.  pełnił funkcję adiutanta polowego brygady generała hrabiego Piotra Szembeka. Ta znajomość będzie miała istotne znaczenie w jego dalszym życiu. 24 maja 1830r. otrzymał znak honorowy za 15 lat nieskazitelnej służby oficerskiej.

Brat- oficer

Nepomucen Ludwik August ur. ok. 1796/1801.  Podobnie jak Franciszek służył w armii Kró1estwa Po1skiego w latach 1825-30 ppor. 1 pułku strzelców pieszych. W powstaniu 6.2.31 por. 5 psp., 19.2.31 przeznaczony do 1 psp., 13 marca 1831 wziął dymisję d1a słabości zdrowia.

. W roku 1832 obywatel a 1838 posesor. Poślubił w Poznaniu 24.08.1828 Paulinę Łebińską. Zmarł 21.08.1838 w Poznaniu  na Przedmieściu św. Wojciecha. Pozostawił zonę i dwoje małoletnich dzieci.

Powstanie listopadowe

Po dwóch miesiącach  powstania listopadowego, 6 lutego 1831r. został mianowany na stopień kapitana. Od tego dnia pełnił obowiązki szefa sztabu 4 dywizji piechoty.  Odznaczył się w bitwie pod Dobrem. Od 4 czerwca 1831r. został adiutantem polowym gen. Macieja Rybińskiego - dowódcy 1. dyw. piech. 27 lipca 1831r. awansowany został do stopnia majora 12. pułku piechoty liniowej.

Franciszek Frezer za zasługi wojenne 2 września 1831r. otrzymał złoty, a 25 września 1831r. kawalerski krzyż Orderu Virtuti Militari. 5 września1831r. otrzymał krzyż złoty nr 2397.  Po zdobyciu Warszawy przez Rosjan we wrześniu 1831r. mianowany został do stopnia podpułkownika. 

„Zamienił oręż na lemiesz”

5 października 1831r. wraz z gen. Rybińskim przeszedł granicę pruską. Nie wiemy czy został internowany. Wiemy tylko, że nie udał się, jak większość kolegów z wojska na emigrację, lecz osiadł w zaborze pruskim prawdopodobnie z racji urodzenia.

5 października 1831 r. przeszedł z oddziałem 20-tysięcznej armii granicę z Prusami w okolicach Jastrzębia. Internowany wraz z armią, władzami powstańczymi z ostatnim prezesem Rządu Narodowego Bonawenturą Niemojowskim oraz członkami sejmu i licznymi politykami w zabudowaniach klasztoru franciszkanów w Brodnicy .

Małżeństwo

Franciszek Frezer wrócił do Poznania, gdzie w 27.08.1832 r, w parafii św. Marii Magdaleny w Poznaniu zawarł związek małżeński z 43-letnią Katarzyną Elżbietą Szczukową (poprzednio zamężną Pniewską).  Katarzyna urodziła się około 1788 roku i była córką hrabiego Jacka Jezierskiego herbu Nowina (1722-1805) kasztelana łukowskiego, polityka, publicysty i jego trzeciej żony Róży (Rozalii) ze Szczutowskich.

Niedługo cieszył się szczęściem małżeńskim, albowiem jego małżonka umarła w Poznaniu  przy ulicy Butelskiej (Woźnej) już 22 maja 1834r. pozostawiając ruchomy majątek. O jej zgonie powiadomił Zdanowski radca sądu pokoju. Frezerowie nie doczekali się dziecka. 

Po śmierci żony przeniósł się do Kierzna i stał się dzierżawcą tamtejszego majątku dzięki protekcji gen Szembeka. Wtedy, jak pisze Karwowski Franciszek Frezer: „zamienił oręż na lemiesz”.

9 listopada 1837 roku jako posesor wsi Kierzno zawarł związek małżeński
z Justyną Psarską - dziedziczką Rojowa; świadkami na ślubie był gen. Szembek oraz nieznani z imienia Wężyk i Psarski.

Justyna Stefania Magdalena Psarska urodziła się w Rojowie 20 grudnia1818r. Jej rodzicami byli Magdalena i Klemens Psarscy:  Magdalena Kolumna Walewska była dziedziczką dóbr Olszyny, zaś jej mąż Klemens Jastrzębiec Psarski dziedziczył dobra Rojowa, Szklarki Myślniewskiej, Doruchowa i przyległości.

Dzieci

Z tego związku urodziły się dwie córki: Aleksandra urodzona 28 października 1841r. oraz Józefa urodzona 5 kwietnia 1843r.

Działalność polityczna

18 kwietnia 1843 r. Franciszek Frezer  został drugim deputowanym z powiatu ostrzeszowskiego jako „posiedziciel” z Rojowa. Funkcję pierwszego deputowanego pełnił wówczas Feliks Wężyk „posiedziciel” z Baranowa. Franciszek Frezer występuje  jako dziedzic Rojowa z folwarkiem Zawadą liczącego łącznie 1105 ha. Funkcję deputowanego pełnił Frezer do swojej śmierci. Na jego miejsce został wybrany Artakserkses Rekowski z Rudniczyska (Ogłoszenie Rejencji Poznańskiej z 24.05.1846).

Śmierć i pochówek

Franciszek Frezer zmarł na tyfus 10 stycznia 1845 roku w wieku 46 lat, a jego żona Justyna 26 czerwca 1856r.Oboje zostali pochowani w podziemiach rojowskiego kościoła, najpierw drewnianego, a potem w 1883r, murowanego, którego fundatorem w 1883r. wraz z mężem Bolesławem Wężykiem była ich córka Aleksandra.