Wojenne losy kaprala Józefa Krzaka

 Żródło: Tygodnik Sieradzki ECHO 24.04. 1996

600-lecie Kuźnicy Grabowskiej na łamach Czasu Ostrzeszowskiego

 

Żrodło: Czas Ostrzeszowski, 2023, nr 34, s. 1,6,7

Słownik biograficzny Kuźnicy Grabowskiej (4) - Stanisław Suma (1909-?)

Stanisław Suma, syn Antoniego i Marianny z domu Sobczyków, przyszedł na świat w 1909 roku w miejscowości Wola, w powiecie piotrkowskim. Jego starszy brat, Władysław (ur. 1906), zmarł po dwóch dniach życia. Stanisław został ochrzczony w parafii Moszczenica, również w powiecie piotrkowskim. 

W czerwcu 1929 ukończył Miejskie Seminarium Nauczycielskie Męskie im. E.  Estkowskiego w Łodzi.

Ilustrowana Republika. 1929-06-28 R. 7 nr 175

W 1930 roku pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej i mieszkał w Łodzi, przy ulicy Wólczańskiej 166. 

1 marca tego samego roku ożenił się z Janiną Brukarz, 23-letnią higienistką, córką Franciszka i Marianny z Gajewskich.

akt ślubu 1930

Przed II wojną światową Stanisław Suma pracował w szkole w Muchach (1935). Nie mam informacji jak przezył okupację.

1945

22 stycznia 1945 roku zakończyła się niemiecka okupacja w Kuźnicy Grabowskiej. Już trzy tygodnie później, 12 lutego, Stanisław Suma zorganizował zapisy dzieci do szkoły, na które zgłosiło się około 150 uczniów. Dwa dni później złożył raport w Inspektoracie Szkolnym w Wieluniu o gotowości do rozpoczęcia zajęć. W dniach 15-17 lutego rodzice uczniów przeprowadzili tymczasowy remont pomieszczeń w remizie strażackiej, przyszłej siedzibie szkoły, oraz dostarczyli drewno na opał. 19 lutego Stanisław Suma przeprowadził egzaminy kwalifikacyjne, umieszczając dzieci w klasach od pierwszej do czwartej. W tym czasie zapoznał się z uczniami, wielu z nich było przerośniętych z powodu okupacji. Zajęcia dla klas trzeciej i czwartej rozpoczęły się 21 lutego. Po miesiącu do pracy pedagogicznej dołączyła żona pana Sumy, Janina, i wtedy rozpoczęto naukę w klasach pierwszej i drugiej.
18 czerwca, pomimo oporu władz leśnych dążących do przejęcia budynku, dyrektorowi szkoły udało się przenieść placówkę do tzw. pałacyku, gdzie na potrzeby edukacyjne przeznaczono cztery pomieszczenia oraz mieszkanie dla nauczycieli. Właścicielem obiektu był PFZ w Łodzi, a znajdowały się tam również biura GS. Skrócony rok szkolny zakończył się 14 lipca. Spośród 139 uczniów, 122 awansowało do wyższych klas. Przez cały rok szkolny odnotowywano stały odpływ uczniów wraz z rodzinami na Ziemie Odzyskane. Rok szkolny 1945 był najkrótszym w historii szkoły w Kuźnicy, trwając jedynie od 21 lutego do 14 lipca.

1945/46

Nowy rok szkolny rozpoczęto 3 września nabożeństwem szkolnym w kościele
w Kraszewicach. W pięciu klasach kuźnickiej szkoły podjęło naukę 134 uczniów. 16 lutego 1946 Sumowie przeprowadzili powszechny spis ludności. Pierwsza po wojnie konferencja rejonowa ogniska ZNP Kuźnica Grabowska w Kraszewicach miała miejsce 18 maja, zaś 25 maja nauczyciele przeprowadzili w Kuźnicy Grabowskiej spis uprawnionych do głosowania ludowego (referendum). 28 czerwca miało miejsce uroczyste zakończenie roku szkolnego. Ze 120 uczniów promocję uzyskało 118.

1946/47

Naukę w sześciu klasach podjęło 157 uczniów. Realizowano wówczas plan tzw. szkoły II stopnia z trzema nauczycielami, brak było jednak trzeciej siły pedagogicznej. W czerwcu uczniowie klas starszych wzięli udział w pięciodniowej wycieczce do Gdyni. Uroczystość zakończenia roku szkolnego odbyła się 27 czerwca. Na 159 uczniów 129 otrzymało promocję do klas następnych.

 

1947/48

Nowy rok szkolny rozpoczął się tradycyjnie nabożeństwem 5 września. W siedmiu klasach rozpoczęło naukę 139 dzieci, a nauczanie prowadziło tylko dwoje nauczycieli świeckich - Sumowie i ksiądz Stanisław Sapota jako nauczyciel religii. Klasy V, VI i VII uczyły się razem z powodu braku nauczyciela na obiecany trzeci etat. Tymczasowo praktykował tu niewykwalifikowany nauczyciel. Kierownik szkoły zwrócił się do PFZ o przydzielenie budynku podworskiego na stałe dla szkoły, lecz otrzymał odpowiedź odmowną.

21 września odsłonięto pomnik upamiętniający poległych w latach 1939-1947. Po przemówieniach władz, uczniowie recytowali wiersze i składali kwiaty, a następnie odbyła się defilada. W lutym w szkole miała miejsce konferencja rejonowa ZNP Kuźnica Grabowska, gdzie dyskutowano o włączeniu nauczycieli do promowania spółdzielczości produkcyjnej. 1 maja nauczyciele szkoły uczestniczyli w wycieczce Ogniska ZNP na Międzynarodowe Targi Poznańskie.

Zakończenie roku szkolnego miało miejsce 23 czerwca, kiedy to promowano 114 z 140 uczniów. Szkołę opuściło dziewięciu pierwszych absolwentów pełnej siedmioklasowej szkoły podstawowej w historii wsi.

 

 1948/49

W sierpniu nauczycielskie małżeństwo J. S. Sumowie przeprowadziło się do szkoły Żytniowie . Kierownictwo szkoły objęła nauczycielka z powiatu kaliskiego, Janina Sikorska. Warunki nauki w szkole kuźnickiej po II wojnie światowej były trudne. Czasami w jednej sali lekcyjnej musiały uczyć się dwie klasy. Klasy były liczne, do jednej z nich uczęszczało około 30 osób, a najstarsi uczniowie mieli nawet 17 lat.

                               

Stanisław Suma ( zdjęcie wykonane przed 1960). W 1961 i 1965 i 1969 roku wchodził w skład Gromadzkięj Rady Narodowej w Moszczenicy: 

Nie posiadam informacji gdzie i kiedy zmarł.

1 września 1916 upamiętniono Stanisława Sumę odsłaniając jego tablicę na scianie szkoły w Kuźnicy Grabowskiej.

Uroczystość zainaugurowano mszą świętą, która została odprawiona na dziedzińcu szkoły - miejscu, gdzie w czasie II wojny światowej zginęło 66-ciu okolicznych mieszkańców. Miejsce to upamiętnia tablica zamieszczona na ścianie budynku, przy której warte zaciągnęli harcerze 35. Drużyny im. Tadeusza Kościuszki.

 

Podczas inauguracji odsłonięto tablicę pierwszego powojennego kierownika Szkoły Podstawowej w Kuźnicy Grabowskiej - Stanisława Sumy.
Inicjatorem uczczenia Stanisława Sumy był prezes Stowarzyszenia Ruch Samorządowy im. prof. M. Falskiego Michał Krzak, a fundatorem wspomniane już stowarzyszenie.
W tej niecodziennej uroczystości uczestniczyli wyjątkowi goście. Absolwenci – uczniowie, których w latach 1945- 1948 uczył kierownik Suma: Zofia Dubis (Grabowska), Józef Gabryś, Janina Jany (Zacharzewska), Andrzej Krzak, Edward Kubiak, Kazimierz Nowak, Józef Owczarek, Ryszard Płóciennik, Zofia Zadka (Sobiesińska), Antoni Zadka. Swą obecnością zaszczycili nas również: ksiądz proboszcz Piotr Paś, wójt Gminy Kraszewice Paweł Koprowski, prezes Stowarzyszenia Ruch Samorządowy im. prof. M. Falskiego, Michał Krzak, Przewodniczący Rady wraz z radnymi, sołtys Kuźnicy Grabowskiej Leon Owczarek z Radą Sołecką.

Po uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pamiątkowej tablicy goście i absolwenci wczesnych lat powojennych złożyli kwiaty. Zuchy ze Słonecznej Gromady zaprezentowały wiązankę utworów patriotycznych.

Uroczystość uwieczniono wpisami do Pamiątkowej Księgi Honorowej. Po części oficjalnej, przy herbatce był czas na wspomnienia.

Żródła: 

•  100 lat w służbie społeczeństwu: Szkoła Podstawowa im. Kardynała Karola Wojtyły w Kuźnicy Grabowskiej /[aut. Jerzy Krzywaźnia, Barbara Cichosz]. – Kuźnica Grabowska; Gołuchów: PHU Agat, 2010. – 104 s..ISBN 978-83-930746-0-0 (monografia)
• Publiczna Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego - Historia szkoły (szkolnastrona.pl
• Dziennik Zarządu m. Łodzi. 1929-07-09 R. 11 no 28 (508) Łódź, dala 9 lipca 1929 r. 
• Ilustrowana Republika. 1929-06-28 R. 7 nr 175
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi. 1961-08-05 nr 6
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi. 1965-10-20 nr 10
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi. 1969-10-20 nr 8