Dzieje Czajkowa (4) - 1661

We wsi, (jak piszą lustratorzy królewscy) gdzie dawniej bywało 6 kmieci teraz jest tylko czterech licząc z półrolnikami. Ci okazali lustratorom przywilej króla Władysława IV potwierdzający przywilej króla Zygmunta III Wazy zachowujący mieszkańców wsi Czajków przy ich gruntach, barciach i robociznach nadany w Krakowie 15 listopada 1639 roku. Lustracja z 1661 roku wymienia także nazwiska smolarzy: Brzazgała (do dziś istnieje przysiółek o tej nazwie), Motys, Bara. Czwarta smolarnia opustoszała. Posesorami nieczynnego wówczas młyna pilnego (tartaku) i związanych z nim gruntów byli bracia Jan i Wojciech Omiecina posiadający przywilej króla Jana Kazimierz z 20 kwietnia 1652. Płacili czynsz. Karczmarz legitymował się przywilejami królów; Zygmunta Augusta, Zygmunta III i Władysława IV w których nieżyjący już starosta grabowski Wacław Zaręba zezwolił „pracowitemu” Marcinowi Wysocie na zbudowanie karczmy i warzenie piwa wystawiony w Warszawie 24 czerwca 1638 roku. Wieś Kraszewice i Czajków z pustkowianami miały utrzymywać żołnierza tzw. wybrańca. Niestety wiele pól leżało odłogiem więc komisja lustracyjna nałożyła na starostę obowiązek wydzielenia roli dla wybrańca i zwolnienie go z wszelkich podatków i robocizn a poddanych do wybrania go spośród siebie.

Na  terenie Czajkowa już w XVII a później w XVIII w. silnie rozwinęło się osadnictwo pustkowi, co ma odbicie do dziś, w tym że wieś składa się  z  kilku koloni rozrzuconych po terenie.

Dzieje Czajkowa (3) - 1637

Z Kalisza wyrusza, uważana za najstarszą w Polsce pielgrzymka piesza na Jasną Góre. Według źródeł pisanych pątnicy mieli wyruszyć po raz pierwszy właśnie w 1637 roku i pielgrzymują nieprzerwanie. Droga wiodła m.in.przez Czajków tzw. traktem kaliskim. Początkowo pielgrzymi zmierzali na Jasną Górę we wrześniu na uroczystość odpustową Narodzenia NMP – 8 września. Obecnie pielgrzymi udają się na uroczystość Wniebowzięcia NMP - 15 sierpnia. Tradycyjnie odbywa się od 10 do 19 sierpnia i jest jedną z nielicznych pielgrzymek, w której pątnicy wracają także pieszo.

 

 Kapliczka przy Trakcie Kaliskim (Brzazgały)

Dzieje Czajkowa (2) - 1565

Pierwszy szerszy opis Czajkowa pochodzi z czasów panowania króla Zygmunta Augusta a konkretnie z lustracji królewskiej z lat 1564-65 roku. Wśród mieszkańców Czajkowa wymienia 6 kmieci i karczmarza. Kmiecie pańszczyznę odrabiali na rzecz zamku grabowskiego w wymiarze 2 dni w tygodniu a także oddawali daninę w postaci czterech „rączek miodu” (jedna rączka to około 4 garnce). Karczmarz płacił zaś czynsz 1 fl. W okolicznych lasach działali smolarze wyrabiający w ciągu roku zwykle 2 piece smoły, od których płacili po 3 grosze za piec. Działało aż  5 młynów (4 w lasach i jeden z tartakiem (piłą)  pracującym na potrzeby zamkowe, plącący 3fl. 6 groszy. Ponadto młynarze odrabiali pańszczyznę z siekierą. Młyny znajdowały się na strudze Masina.

Zakola rzeki Łużycy (dawniej Oleśnicy)

Dzieje Czajkowa (1 ) - O etymologii nazwy Czajków

              Na terenie naszej miejscowości w dolinie rzeki Lużycy znajdowały się niegdyś bagna porośnięte szuwarami i tatarakami, w których gnieździło się dużo ptaków, a wśród nich czajki. Często stąd pomysł na etymologie nazwy miejscowości. Bardziej wiarygodne wydaje się wywodzenie nazwy od nazwiska Czajka występującego na tym terenie jeszcze w II połowie XX wieku. Tadeusz Wojciechowski (1838-1919) polski historyk, twierdził że końcówki ów, in, yn, dodawane do nazw osób oznaczały własność tego, który miejscowość posiadał. Na pytanie czyj w tej miejscowości grunt, ziemia, dom, - padała odpowiedz: Czajków grunt, dom, ziemia,  co oznaczało, że należy do rodu Czajków. W wieku XVI w. pisano Czaykow a w XVIII w. także Czaykowo. Przeglądając akta metrykalne z XIX wieku zwróciło moją uwagę liczne występowanie na tym terenie szeregu innych nazwisk o pochodzeniu „ptasim”: Jaskuła, Szczygieł, Ptak, Wróbel, Sikora, Bąk, Dzięcioł, Jerzyk, Jastrząb, Żuraw i inne.

                                                        Rzeka Łużyca (arch-2010)

Największą i najstarszą osadą w naszej okolicy były Kraszewice. Wieś była macierzą wszystkich pozostałych okolicznych wsi. Pod względem administracyjnym teren ten należał od najdawniejszych czasów do Ziemi (względnie Księstwa) Kaliskiej. Z czasem przeszedł do powiatu ostrzeszowskiego a wraz z nim od 1396 do Ziemi Wieluńskiej. Od tego czasu tereny dzisiejszego Czajkowa należały do starostwa niegrodowego grabowskiego i starostwa grodowego (pow.) ostrzeszowskiego. Nadrzędną jednostką nad powiatem ostrzeszowskim była autonomiczna Ziemia Wieluńska a ta formalnie wchodziła w skład woj. sieradzkiego.

Czajków leży nad rzeką Łużycą (dawniej zwana Oleśnicą), która jest dopływem Prosny.

„Wstań, który śpisz i powstań z martwych”

Kościół katolicki w Polsce obchodzi w dniu 8 maja uroczystość św. Stanisława Biskupa i Męczennika, głównego patrona Polski. 

W ołtarzu głównym czajkowskiej świątyni umieszczono obraz patrona św. Stanisława, Biskupa. Widnieje on w szatach biskupich, z pastorałem, a u jego stóp leży Piotrowin, czyli bohater legendy z XI wieku.

Biskup krakowski św. Stanisław ze Szczepanowa zakupił od Piotra Strzemieńczyka z Janiszewa, zwanego Piotrowinem, dobra ziemskie na rzecz biskupstwa. Po śmierci Piotrowina ustalenie własności było niemożliwe, toteż biskup Stanisław wskrzesił Piotrowina, by ten poświadczył prawdę w procesie. 

Piotrze, wstań, który śpisz i powstań z martwych, aby okazała się na tobie moc i działanie Trójcy Świętej. Wstań — powiedział — i wystąp na środek! Oddaj cześć Bogu, składając świadectwo prawdzie, aby wzmogła się ufność wiernych, a zamknęły się usta głoszących nieprawość! ( z żywota św. Stanisława ze Szczepanowa)

Bibliografia historii parafii Czajków

Karwowski S., Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890

Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej na rok 1939

Kronika parafii Czajków

Martyrologium polskiego duchowieństwa pod okupacja hitlerowską 1939-1945, z.2
Rocznik Diecezji Włocławskiej, Rok 1983

Schematismus Dioecesis Częstochoviensis z lat 1926, 1928,1931,1932,1934,1935, 1936, 1939
Stopniak F., Polskie świątynie katolickie podczas II wojny światowej, t.12 (1982)

Nagrobki opowiadają historie - Paulina Zarzycka (+1889)

Jednym ze uszkodzonych pomników na kraszewickim cmentarzu jest nagrobek Pauliny Zarzyckiej (ok. 1850-1889) .

Napis na nagrobku:

TU SPOCZYWA MATKA
WRAZ Z DZIECKIEM

ŚP

PAULINA Z JAROMIRSKICH
ZARZYCKA

ŻYŁA LAT 38. UM. 27 LUTEGO 1889 r.

WDZIĘCZNY MĄŻ Z 7 DZIECI

TĘ PAMIĄTKĘ KŁADZIE

PROSZĄC O WESTCHNIENIE

 Małżonkowie zawarli ślub w Cieszęcinie w 1871r. Paulina Bronisława Stefania Jaromirska w dniu ślubu miała 21 lat. Jej rodzicami byli: nieżyjący już Wojciech Jaromirski i Otylia z Denetrelów.
Małżonek, Kazimierz Zarzycki w dniu ślubu miał 22 lata a jego rodzicami byli Edward Zarzycki i Waleria z Pilchowskich. (parafia katolicka Cieszęcin, wpis 16 / 1871) Później wędrowali za pracą. Byli m.in w Chlewie,gdzie Kazimierz był gorzelnikiem oraz w Gaci Kaliskiej.
Zarzyccy sprowadzili się do Czajkowa przed rokiem 1888 kiedy to urodziła się ich ostatnia  córeczka Helena Stanisława. Kazimierz pracował jako leśniczy. Wtedy doszło do rodzinnej tragedii - matka osierociła siódemkę dzieci. Za kilkanaście dni zmarła też 9-miesięczna Helena. Obie zostały pochowane na cmentarzu w Kraszewicach.

 Akt zgonu Pauliny Zarzyckiej

Akt zgonu jej córeczki Heleny Zarzyckiej

Kraszewickie nagrobki z historią (3) - ks. Wawrzyniec Malinowski (1810-1872)

STARANIA TROSKI ZAWODY TU SWOJE KOŃCZĄ SWOBODY 

               Wawrzyniec Malinowski, urodził się 10 sierpnia 1810. Święcenia kapłańskie przyjął w 1835. W roku 1848 był jeszcze wikariuszem w parafii Uników. W latach 1848-1854 był proboszczem w parafii Klonowa. Od 1854 pełnił funkcje proboszcza pobliskiej parafii Giżyce-Kraszewice.

             Był pierwszym samodzielnym proboszczem parafii Kraszewice (od 1867). Pod koniec jego życia; w 1871r. kościół w Kraszewicach został odnowiony i ustanowiono następujące odpusty: Aniołów Stróżów, Św. Katarzyny i Św. Rocha.

             Od 1872 był prałatem Kolegiaty Kaliskiej i archidiakonem Konsystorza Generalnego.

Zmarł 17 lutego 1872 w wieku 62 lat i został pochowany w kaplicy  na cmentarzu w Kraszewicach.

Na zdjęciach kaplica i tablica nagrobna  z cmentarza w Kraszewicach.

Kraszewickie nagrobki z historią (2) - Jan Kanty Wierzbicki (1786-1828)

Obok kaplicy ks. Wawrzyńca Malinowskiego stara żeliwna tablica upamiętnia Jana Kantego Wierzbickiego (26.10.1786 - 24.11.1828).  Właścicielem dóbr starostwa grabowskiego po ks. Michale Hieronimie Radziwille został na początku XIX w. Atanazy hr. Raczyński. W latach 20-tych XIX wchodzącymi w skład starostwa dobrami Kuźnica Grabowska zarządzał dzierżawca (posesor) Jan Kanty Wierzbicki. Dzierżawcy mieszkali w dworze w Kuźnicy Grabowskiej i właśnie tam Jan Kanty zmarł 23 listopada 1828 roku.

Wierzbiccy pobrali się w Giżycach w 1820 roku. Parafia katolicka Giżyce wpis 1 / 1820

6 lutego 1820 we wsi Ostrów Kaliski Wielmożny Imć Pan Jan Kanty Wierzbicki młodzian lat 32 Wójt Ostrowa Kaliskiego z  przyległościami we wsi Ostrowie Kaliskim mieszkającym syn szlachetnych Imć Panów Marcina i Mariany ze Slaskich w Praszce mieszkających zawarł związek małżeński z Imć panną Marianna Ochanowską lat 20 córką szlachetnych urodzonych imć Państwa Romana i Magdaleny Ochanowskich posesorów wsi Ostrowa Kaliskiego z przyległościami.

Parafia katolicka Giżyce wpis 1 / 1820

Tablica nagrobna dzierżawcy kuźnickiego majątku to najstarsza pamiątka materialna z I połowy XIX w, jaka pozostała na cmentarzu w Kraszewicach. Poniżej akt zgonu Jana Kantego Wierzbickiego.

Po śmierci J. Wierzbickiego r. wdowa Marianna z Kochanowskich Wierzbicka w 1839 hutę w Czajkowie i 2 huty w Kuźnicy Grabowskiej wydzierżawiła Samuelowi Boruchowi Lindauowi, dzierżawcy 2 fabryk żelaznych w Lipiu i Dankowie. 

Ks. Piotr Gutman (1857-1907)

Piotr Gutman urodził się 26 VI 1857. Polak. Ukończył gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim.  Po ukończeniu seminarium włocławskiego 29 lutego 1880 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Chościak - Popiela. Następnie został skierowany do pracy duszpasterskiej jako wikariusz w następujących parafiach: Warta, Tuszyn (1881), Włocławek (1882), i Piotrków Trybunalski (1883). Na ostatnim wikariacie w 1883 r. przejął także obowiązki notariusza w miejscowym konsystorzu z uposażeniem 150 rubli. Po trzech latach pracy na wspomnianym stanowisku swoje obowiązki przekazał drugiemu wikariuszowi parafii piotrkowskiej. 1 marca 1886 r. został mianowany administratorem parafii Wieruszów, skąd 5 listopada 1887 r. przeniesiono go na probostwo do Kraszewic w dekanacie wieluńskim oficjalacie kaliskim.

Na tej ostatniej parafii dokończył budowę miejscowego kościoła parafialnego. Jego wzniesienie w latach 1882-87 prowadził ks. Piotr Kobylański. Popadł jednak w konflikt z parafianami i został przeniesiony do Godziesz.

W Kraszewicach ks. Gutman naraził się poważnie władzom carskim za namawianie ludności, aby żądała wprowadzenia języka polskiego do pracy kancelaryjnej w gminie Kuźnica Grabowska. Naczelnik Powiatu wieluńskiego 29 grudnia 1905. powiadomił gubernatora kaliskiego że pod wpływem proboszcza parafii Kraszewice, powiatu wieluńskiego księdza Piotra Gutmana, uchwałą gminy Kuźnica Grabowska z 27 listopada 1905 żąda całkowitego wprowadzenia do tego urzędu gminnego języka polskiego, także do sądu gminnego, do szkół powszechnych i do akt urzędu stanu cywilnego. Donosząc o powyższym, naczelnik dodawał, że usunięcie z Kraszewic księdza Piotra Gutmana albo jego zaaresztowanie wobec wpływu jaki ma na parafian, mogłoby wywołać niepożądane następstwa, dlatego prosił o wezwanie go do Kalisza i wydanie tam odpowiedniego zarządzenia.

W dwa lata po tych wydarzeniach zmarł 4 stycznia 1907 r. w Kraszewicach. Pełnił funkcje proboszcza w Kraszewicach przez 19 lat. Był także kanonikiem honorowym Kolegiaty Kaliskiej. Został pochowany na cmentarzu w Kraszewicach.

Bibliografia biogramu:

S. Karwowski, Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań 1890, s.11

P. Kubicki, Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861-1915, cz. 3, t. 2, s. 19. 
W. Wlaźlak, Organizacja i działalność Konsystorza Foralnego Piotrkowskiego w latach 1819-1918, Częstochowa 2009

Tekst biogramu zgłoszony do kolejnej edycji Słownika Biograficznego Południowej Wielkopolski

Pomnik ofiar II wojny światowej i walczących o niepodległość (1918-20)

Po II wojnie światowej upamiętniono w centrum Czajkowa ofiary II wojny światowej i walczących o niepodległość w latach 1918-20. Pełna treść napisu na pomniku :

OJCZYŹNIE SŁODKO ŻYCIE JEST W OFIERZE NIEŚĆ 1939-1945

ZGINĘLI Z BRONIĄ W RĘKU

Nowak Zbigniew, Zdych Edward, Kończak Jan, Zdych Piotr, Grabowski August, Wojtasik Wincent, Ilski Franciszek, Korzyński Piotr, Pietrzak Feliks, Grzegorek Józef, Wojtczak Anastazy, Kliński Leon, Lika Leon, Pacyna Stanisław, Grzegorek Stanisław, Skorupa Teofil, Szczygieł Antoni, Szczygieł Jan, Mrówka Leon, Przybył Marceli, Bachliński Leon

ZGINELI W OBOZIE

Ks. Pytlawski Roman proboszcz parafii Czajków, Piaskowski Bolesław, Szczygieł Stefan, Ilski Bronisław

Lewy bok pomnika

ZGINELI W LATACH 1918-20

Lipka Franciszek, Piorun Marcin, Podgórski Jan, Rzepecki Stanisław, Szala Józef

Prawy  bok pomnika

ZGINELI W LATACH 1918-20

Fiszer Franciszek, Grabowski Marcin, Jakubczyk Ignacy, Jangas Stanisław, Kołaczek Ignacy

Dzieje parafii Czajków cz.7. Ks. Lucjan Nowak (proboszcz w l. 1945-1951)

           

Na miejsce ks. Adamusa w maju 1945 prace duszpasterską podjął ks. Lucjan Nowak. Jego staraniem doprowadzono do użyteczności i zaopatrzono kościół w nowe paramenty liturgiczne a także ufundowano trzy nowe dzwony. W 1945 roku w parafii mieszkało 4212 katolików, 32 ewangelików i 2 prawosławnych. Od tej pory liczebność parafii ustawicznie spada. W 1947 roku teren parafii zamieszkiwało 4021 katolików i 32 ewangelików. Rozpoczynają się masowe wyjazdy na Ziemie Zachodnie. W 1948 parafia liczy już tylko 3714, w 1949 - 3683, a w 1950 -3649 osób.
Lucjan Nowak urodził się 27 maja 1906r. Studiował w Diecezjalnym Seminarium
Duchownym w Częstochowie, gdzie w 1931r. przyjął święcenia kapłańskie. Pierwszą posługę
kapłańską podjął jako wikariusz w parafii p.w. św. Katarzyny w Grodzcu. Od 1934 pełnił funkcje
wikariusza parafii p.w. św. Walentego w Mstowie. 3 sierpnia 1937r. ordynariusz diecezji
częstochowskiej utworzył w Psarach placówkę duszpasterską w formie ekspozytury. Ekspozytura w
Psarach p.w. św. AP Piotra i Pawła miała wówczas ok. 2500 wiernych. Pierwszym administratorem
psarskiej wspólnoty został właśnie ks. Lucjan Nowak4. Zabudował wtedy ołtarz główny w kaplicy i
zakupił baldachim.
Ks. Nowak Lucjan był także kapelanem rezerwy WP (od dnia 1 stycznia 1939 r. w stopniu
kpt. rez). Wojennych losów ks. Lucjana Nowaka dotychczas nie ustalono.
W maju 1945 ks. Lucjan Nowak podjął prace duszpasterską w parafii p.w. św. Stanisława w
Czajkowie zastępując zaginionego w nieustalonych do tej pory okolicznościach ks. Władysława
Adamusa6. Jego staraniem doprowadzono do użyteczności i zaopatrzono kościół w nowe paramenty
liturgiczne a także ufundowano trzy nowe dzwony. Za jego staraniem założono w parafii 17 Róż
Żywego Różańca Kobiet i 11 Róż Panien, III Zakon św. Franciszka, Krucjatę Eucharystyczna dzieci
oraz organizację miłosierdzia „Caritas”. W 1945 roku w parafii mieszkało 4212 katolików, 32
ewangelików i 2 prawosławnych. Od tej pory liczebność parafii ustawicznie spada. W 1947 roku teren
parafii zamieszkiwało 4021 katolików i 32 ewangelików. Rozpoczęły się masowe wyjazdy na Ziemie
Zachodnie. W 1948 parafia liczy już tylko 3714, w 1949 - 3683, a w 1950 -3649 osób.
Dalsze losy ks. Lucjana Nowaka są na nam znane częściowo. W latach 1951 -59 był proboszczem
parafii Łyskornia pw. Św. Marii Magdaleny 8, a w latach 1959-1966 proboszczem Sanktuarium
Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Czastarach.
Ks. Lucjan Nowak zmarł 6 lutego 1966 r. w Częstochowie.

Zdjęcie kapłana za Proboszczowie (parafiapsary.pl)

Dzieje parafii Czajków cz.6. Ks. Władysław Adamus (1904 - 1945?).

Nie wyjaśnione do dziś pozostają losy kolejnego czajkowskiego kapłana ks. Władysława Adamusa.
Urodził się 17 grudnia 1904 w Głuszynie, jako syn Józefa i Jadwigi z domu Sip. Chrzestnym był ks. Jan Cesarz wikariusz parafii w Kraszewicach. Chrztu udzielił proboszcz ks. Piotr Gutman.

akt urodzenia Władysława Adamusa.

Święcenia kapłańskie przyjął w 29 czerwca 1934 roku. 

książeczka kapłańska ks. Władysława Adamusa

Był przyjacielem ks. Romana Pytlawskiego. Od 1934r. był wikariuszem parafii Pajęczno, w 1936r w Przystajni  a od 1937 r, w Brzeźnicy. Wraz z innymi kapłanami został aresztowany 7 października 1941 roku. Jako jedyny zbiegł z transportu księży do Dachau  na teren Generalnego Gubernatorstwa. W czasie wojny działał w AK. Po zakończeniu okupacji administrował parafią makowską a od 21 marca 1945 roku parafią Czajków. 19 kwietnia 1945 uległ wypadkowi samochodowemu w Katowicach, gdzie udał się po zakup szat i naczyń liturgicznych. Tam też był hospitalizowany. Po opuszczeniu szpitala miał spotkać się z rodziną na stacji kolejowej w Grabowie. Od 11 maja wszelki ślad po nim zaginął. Podejmowane przez rodzinę poszukiwania nie dały żadnego rezultatu. 

Dzieje parafii Czajków cz.5. Organista Stefan Bilski (1886-1947)

Czajkowski kościół w okresie okupacji został zamknięty ale nie zniszczony a jedynie okradziony z paramentów liturgicznych. Plebania została została zajęta na siedzibę żandarmerii. Księgi metrykalne i inne dokumenty zostały zniszczone. Jedynie raptularze ksiąg metrykalnych (1919-1941) uratował i przechował organista Stefan Bilski (1886-1947), który spoczywa wraz z małżonką Kazimierą z domu Chałupka (1891-1975) na czajkowskim cmentarzu. Małżonkowie zawarli ślub w Iwanowicach w 1911 roku.

Mieszkańców parafii w znacznej części wywieziono na roboty do Rzeszy. Ci co pozostali po posługę duszpasterska musieli udawać się do Wielunia i Charłupii Wielkiej, narażając się na represje Niemców. Od ok. 1944 roku chrztów udzielał ks. Kubica wikariusz z Rudy.

ps
będę wdzięczny za uzupełnienie informacji o  Stefanie Bilskim, także za zdjęcie

Dzieje parafii Czajków cz.4. Ks. Roman Pytlawski proboszcz w latach 1936-1941.

Kolejnym proboszczem czajkowskiej parafii w latach 1936-1941 był ks. Roman Pytlawski. Urodzony 12 lutego 1886 r. w Szczekocinach, świecenia kapłańskie przyjął 5 kwietnia 1919. Szczególny nacisk kładł na kształtowanie świadomości katolickiej. W 1939 roku pełnił także funkcje wizytatora lekcji religii w dekanacie wieruszowskim. Po wybuchu wojny teren parafii Czajków został włączony do Kraju Warty, gdzie sytuacja Kościoła Katolickiego była najtrudniejsza. Ks. Roman Pytlawski 6 października 1941 został aresztowany przez Niemców i osadzony w obozie przejściowym w Konstantynowie. Od 30 października 1941 więziony w Dachau – nr. obozowy 28322, zginął w transporcie inwalidów z 20 maja 1942. Jak podaje Martyrologium polskiego duchowieństwa  urzędowa data zgonu kapłana została ustalona na 4 lipca 1942. Rok przed aresztowaniem (12 maja 1940r.) nominację na wikariusza parafii Czajków uzyskał Stanisław Pytlawski (ur. 26 listopada 1915 roku w Szczekocinach), dla którego ks. Roman Pytlawski był stryjem i ojcem chrzestnym. 

Ks. Roman Pytlawski został upamiętniony na pomniku ku czci ofiar wojen światowych w centrum Czajkowa. 
W latach 1927-36 był proboszczem parafii pw. Św. Marii Magdaleny w Łyskornii.

Dzieje parafii Czajków cz.3. Ks. Jan Smaga proboszcz w latach 1926-1936.

Następcą ks. Tarchalskiego został ks. od 1926r. ks. Jan Smaga (ur. 22.11.1881, wyśw. 1906r), który pracował w parafii przez okres 10 lat (1926-1936) zasłużył się organizowaniem duszpasterstwa stanowego w ramach Stowarzyszeń i Akcji Katolickiej. W latach 1936-39 był proboszczem w parafii Ręczno.

Na bramie cmentarnej w Czajkowie widnieje data 1928

Szematyzmy Diecezji Częstochowskiej przynoszą nam informację  na temat ludności naszej parafii.

Lata	Ogółem	katolicka	niekatolicka	żydowska
1931- 1932	4506	4400	50	56
1934-1936	4570	4460	50	60
1939	5863	5753	50	60

Dzieje parafii Czajków cz.2. Ks. Edmund Tarchalski proboszcz w latach 1923-1925.

W 1923 roku funkcje proboszcza czajkowskiej parafii objął ks. Edmund Tarchalski ( ur. 25.10.1874 Kalisz). Święcenia kapłańskie przyjął w 1898.

Niedługo po przybyciu do parafii 15 września pochował na cmentarzu w Czajkowie swoją matkę Sabinę z Lewandowskich Tarchalską.

28 października 1925 parafia Czajków została włączona do dekanatu wieruszowskiego nowo powstałej diecezji częstochowskiej. Parafia liczyła wtedy 4300 wiernych. 

 

Mimo słabego zdrowia ks. Tarchalski rozwijał pracę duszpasterska i umacniał wspólnotę parafialną.
Zmarł 15 czerwca 1926 roku w wieku 53 lat i został pochowany obok matki na cmentarzu w Czajkowie. Probostwo po jego śmierci w 1926 było nie obsadzone a parafią kierował wikariusz Wincenty Śliwiński (ur. 15.07.1900r. wyświęcony w 1926r. ).

Na zdjęciach nagrobki z cmentarza w Czajkowie.

Ps. 

Edmund Piotr Tarchalski był synem Kacpra Tarchalskiego (1840-1891) pochowanego w Kaliszu i wspomnianej w poście Sabiny Lewandowskiej. Miał brata Antoniego (1870-1947) również pochowanego na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu.

W 1901 pełnił funkcje wikarego parafii Służewo,  a w latach 1902-1909 ks. Edmund Tarchalski był proboszczem parafii Zgłowiączka. Po 1909 przeszedł na probostwo do Samarzewa.

Dzieje parafii Czajków cz.1. Ks. Stanisław Masłowski proboszcz w latach 1919-1922.

      Początkowo Czajków należał do parafii w Giżycach, gdzie kościół został niefortunnie zlokalizowany na północno- zachodnim skraju rozległej parafii giżyckiej. Dlatego mieszkańcy wsi najdalej położonych od kościoła parafialnego: Kraszewic, Czajkowa, Kuźnicy Grabowskiej, Głuszyny w 1641 r. zbudowali mały, drewniany kościółek w Kraszewicach. Kościół ten był uważany przez władze kościelne jako filialny w stosunku do giżyckiego kościoła parafialnego. Od tego czasu toczył  się spór o odrębną parafię w Kraszewicach. Niektórzy proboszczowie parafii giżyckiej, w tym sporze solidaryzowali się z ludnością oddalonych od Giżyc miejscowości. Przykładem takiego stanowiska, popartego konkretną decyzją, było postanowienie ks. Ludwika Krajewskiego proboszcza giżyckiego, który w 1817 r. sam osiadł w Kraszewicach, a w Giżycach utrzymywał wikarego. Patronem Kościoła był św. Ap. Piotr i Paweł i św. Katarzyna. Ówczesna kraszewicka parafia obejmowała wszystkie miejscowości należące obecnie do gminy Czajków i Kraszewic, z wyjątkiem: Mącznik, Racławic, Renty, Jaźwin i Nieszkodni. Na miejscu starego kościółka w 1787 r. został zbudowany nowy, drewniany, a w latach 1882 - 1888 murowany, neogotycki P.W. Św. Piotra i Pawła. Dalej jednak aby dotrzeć w niedziele i święta do świątyni mieszkańcy Czajkowa i okolic musieli pieszo pokonywać kilkanaście kilometrów. Ostatecznie parafia Kraszewice została wydzielona z części par. Giżyce w roku 1867. Na powstanie parafii w Czajkowie trzeba było jeszcze poczekać przeszło pól wieku.

Dopiero 15 listopada 1919 roku została erygowana Parafia Czajków pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Wydzielił ją Biskup Włocławski Stanisław Zdzitowiecki w całości z parafii Kraszewice. Parafia została przyporządkowana dekanatowi wieruszowskiego a sąsiadowała z parafiami Kraszewice, Braszewice, Klonowa i Węglewice. Kościół jednonawowy i jednowieżowy zbudowany został w latach 1919 - 1920 kosztem parafian i staraniem proboszcza ks. Stanisława Masłowskiego. 

Widok współczesny

Został poświęcony w 1920 r. przez dziekana wieruszowskiego i proboszcza cieszęcińskiego ks. Hipolita Zielińskiego. Wnętrze kościoła zdobią dwa obrazy z ok. 1920 roku pędzla S. Rutkowskiego. Parafia prowadziła akta stanu cywilnego od 1 listopada 1919 roku. Staraniem ks. Masłowskiego w odległości 100 m od kościoła na pagórkowatych i piaszczystych nieużytkach założono cmentarz grzebalny.  W 1920 wybudowano także drewniana plebanie i organistówkę. Parafia objęła swoim zasięgiem następujące wsie: Czajków. Klon, Michałów, Mielcuchy, Muchy i Salamony. Ludność parafii stanowili w większości rolnicy, użytkujacy ziemie piątej i szóstej klasy. 
Ps
Po odejściu z parafii Czajków ks. Masłowski był proboszczem w Unikowie  w latach 1922-1927.

Nauczyciele kuźnickiej szkoły zamordowani w Katyniu

            Katyń - to w świadomości Polaków symbol kojarzący się z ludobójczą polityką władz sowieckich wobec Narodu Polskiego. Wiosną 1940 roku funkcjonariusze NKWD zamordowali 21.857 polskich jeńców wojennych, głównie oficerów. W lesie katyńskim zamordowano kwiat polskiej inteligencji. Wśród ofiar tej zbrodni byli także nauczyciele szkoły powszechnej w Kuźnicy Grabowskiej: Antoni Górecki i Jan Rakowski.

Szkoła w Kuźnicy Grabowskiej przed 1939

Za VI Biuletynem Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi Instytutu Pamięci Narodowej, Łódź 1998, s.74 i 85. przypominam ich sylwetki.

• Antoni Górecki urodził się w 1909. Do czerwca 1939 r. był nauczycielem szkoły powszechnej w Kuźnicy Grabowskiej. W 1939 r. został zmobilizowany do 29 pp. w stopniu porucznika piechoty rezerwy. Został zmobilizowany i wyjechał do Częstochowy, prawdopodobnie stawił się w 27. pp. W nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej. Przetrzymywany był w Kozielsku, a następnie wywieziony do Katynia, gdzie został zamordowany przez NKWD w kwietniu lub maju 1940. Lista wywozowa 052/ 1 z 27 IV 1940 r., poz. 61, nr akt 4293.

• Jan Rakowski urodził się w 27 V 1910 r. w Besku Starym jako syn Jana i Antoniny z Jóźwiaków. Był absolwentem Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Łęczycy. Egzamin dyplomowy na nauczyciela szkół powszechnych. zdał w 1932 r. W latach 1932 – 1933 przebywał na 10. Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 28 pułku strzelców konnych w Łodzi. W 1935 r. odbył tamże ćwiczenia wojskowe jako dowódca plutonu strzeleckiego. W 1936 r. awansowany na podporucznika rezerwy. W okresie 26 VII – 20 VIII 1937 r. przeszedł także ćwiczenia wojskowe w 60 pp w Ostrowie Wlkp. W lipcu 1939 przeniósł się do miejscowości Chorki w pow. łęczyckim. W 1939 r. został zmobilizowany i wyjechał do Częstochowy, gdzie prawdopodobnie stawił się w 27. pp. W nieznanych okolicznościach dostał się do niewoli sowieckiej, był w Kozielsku i Katyniu, gdzie został zamordowany przez NKWD w kwietniu lub maju 1940. Lista wywozowa 035/ 2 poz. 42, nr akt 4786.

Podobne biogramy zostały zamieszczone w publikacji „Katyń - Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego”

·                     Ppor. rez. Antoni Górecki s. Mateusza i Marianny z Krzyżaniaków, ur. 1V 1909 w Ciążeniu, woj. łódzkie. Absolwent seminarium nauczycielskiego w Słupcy (1929) i SPR Piechoty w Nisku (1931). Ppor. Mianowany ze starszeństwa 1 I 1933, przydzielony do 27. pp. Od 1932 nauczyciel w Kuźnicy Grabowskiej k. Ostrzeszowa.

·                     Ppor. rez. Jan Rakowski s. Franciszka i Antoniny z Jóźwiaków, ur. 27 V 1910 w Besku Starym, pow. łęczycki. Absolwent seminarium nauczycielskiego w Łęczycy (1932) i dywizyjnego kursu pchor. rez. przy 28. pp. (1933). Ppor. Mianowany ze starszeństwa 1 I 1936.W latach 1935-1939 nauczyciel, potem kierownik szkoły powszechnej w Kuźnicy Grabowskiej, powiat wieluński. Zmobilizowany do 27 pp. Żonaty z Heleną z Różańskich, miał córkę Wiesławę i syna Jana. 

Dalszy ciąg tej historii w tekście Śladami Ojca – w cieniu Katynia http://www.czasostrzeszowski.pl/2009/37/15.pdf