Dzieje Czajkowa (17) 1939-44

Znamiennym dla tutejszych mieszkańców był rok 1939. Pierwsze dni września to paniczna ucieczka przed walkami frontu jednostek 10 DP armii Łódź pod dowództwem gen. Dindorf-Ankowicza i niemieckiej 10 DP. Mieszkańcy uciekali „za Wartę” tam spodziewając się linii obrony. Ucieczka często kończyła się tragiczne. Zatłoczone drogi stają się łatwym celem dla niemieckich samolotów. Po przejściu frontu następuje powrót. Nastaje czarny okres okupacji hitlerowskiej.

 Kierownik szkoły w Czajkowie zostaje aresztowany i osadzony w gminnym areszcie a następnie wysiedlony do Wielunia. 15 listopada 1939r. zajęcia w szkole zostają przerwane aż do odwołania.

         W 1941 zostaje wysiedlona wieś Mielcuchy a osiedleni Niemcy z Rumuni. Czajków zastał dotknięty wysiedleniem w 1942 r. Mieszkańcy, którzy pozostali często byli przesuwani na gorsze gospodarstwa opuszczone po wysiedleniu. W opuszczonych domostwach często ukrywali się zbiegowie z łapanek, wywózek.  Po wywiezieniu księdza proboszcza Pytlawskiego na plebanii (1941) powstaje posterunek żandarmerii niemieckiej.

        

Przerwa wakacyjna. Po niej postaram się zebrać dzieje Czajkowa w całość i umieścić w jednym pliku. Planuje też dalszy ciąg dziejów parafii Czajków.

Dzieje Czajkowa (16) 1929

W roku 1929 opisywane tereny należały do gminy Kuźnica Grabowska i powiatu wieluńskiego.          

Mielcuchy zamieszkiwało 1108 mieszkańców. Podlegały sadowi pokoju w Wieruszowie i sądowi okręgowemu w Kaliszu. Rzemiosło w tej wsi reprezentowali: M. Piaskowski i J. Szala (cieśle), F. Baś (kowal), A. Perużyński (krawiec), M. Porysiak (murarz), W. Kowalski (szewc), J. Lewiński (zegarmistrz), K. Gołdyn i  J. Salamon (wiatraki). Sklep w artykułami kolonialnymi prowadzili L. Unikowski i  J. Wysota.

Drugą pod względem liczby mieszkańców ( 1049) wsią był Czajków. Działalność gospodarczą prowadzili: W. Wysota (cieśla), F. Materny (kowal), S. Grzyb (młyn), J. Gracz, J. Piskorski, S. Rozmowynowski (rzeźnicy), S. Buda (skóry), J. Heliński, J. Mucha (stolarze), J. Wysota (szewc), J. Cichoń, A. Górala (wiatrak). Wyszynk trunków prowadził L. Niedzielski, handel artykułami spożywczymi H, Działoszyńska, Sz. Lipszyc, A. Wizenfeld, Jan Wysota i Józef Wysota. Artykuły kolonialne sprzedawał J. Cichosz, A. Goldbart i A. Pędziwiatr.

Z kolei Klon w 1929 roku liczył 781 mieszkańców. Handel bydłem prowadził tutaj Sz. Krowiarski a artykułami kolonialnymi A. Goldbart, C. Unikowska i M. Unikowska. Rzemiosłem trudnili się: A. Wróbel (cieśla), Fr. Baś (kowal), W. Gołdyn (krawiec), M. Pacyna (wiatrak).

Najmniejsza wsią były Salamony, które zamieszkiwało 619 mieszkańców. Salamony podlegały sadowi pokoju w Wieluniu. Rzemiosło w tej wsi prowadzili: A. Gałka (cieśla), S. Baś (kowal), J. Buda (krawiec), J. Kurzawa (murarz), S. Baś (szewc). Wiatrakiem zarządzał I. Radziszewski, młynem wodnym J. Barszczyk a sklep z artykułami kolonialnymi P. Mrówka i W. Soroborski.

Dzieje Czajkowa (15) 1918

Gdy utworzono w drugiej połowie XIX stulecia gminy, Kuźnica Grabowska została ośrodkiem administracyjnym do którego należała m.in. wieś Czajków.
We wsi Czajków jeszcze w latach 60-tych żywa była pamięć wydarzeń z 1918, kiedy to Czajkowianie najechali na siedzibę wójta. Gmina była w Kuźnicy, bo tam był dworek właścicieli. Czajkowianie doszli do wniosku, że to niesprawiedliwe i postanowili oderwać władzę od dziedzica, a zbliżyć do wiejskich chałup. Nocą pod wodzą M. Wysoty najechali na Kuźnicę i porwali kasę gminną, rozumiejąc, że tam gdzie kasa tam władza. Jeszcze w latach 60-tych w siedzibie G.R.N znajdowało się ponoć to stalowe pudło. Odtąd była gm. Kuźnica Grabowska z siedzibą w Czajkowie. Trudno dziś ustalić na ile ta relacja jest prawdziwa.

Od tego czasu znaczenie Czajkowa zaczyna wzrastać. W 1918 została zorganizowana O.S.P której założycielem był M.Wysota, dając plac pod budowę sali strażackiej, kościoła i gminy. 

                                W pozycji leżącej od prawej mój dziadek Józef Janas 

Wkrótce potem został powołany do życia zespół muzyczny-orkiestra dęta. Warto dodać że posiadał on jednolite stroje z płótna własnej produkcji. 

W tym też roku pobudowano kościół a w 1928 salę strażacką. Od 1920r. istniał w Czajkowie sklep pod nazwą „Społem’’ pierwszą tego typu spółdzielnią wiejską. Nazwisko Wysota jest najliczniej reprezentowane w Czajkowie - od tego nazwiska bierze początek przysiółek Wysoty. Do licznie reprezentowanych rodów w latach 20-tych należały rody Czajków, Jeziorków, Gołdynów, Gałków. 

Informacje na podstawie Kroniki Czajkowa autorstwa p. Józefy Jeziorek (maszynopis)

Dzieje Czajkowa (15) 1880

W końcu XIX w Czajkowie były 72 domy i 500 mieszkańców i do 50 włók roli, a w  Mielcuchach 58 domów i 596 mieszkańców. Salamony miały 42 domy i 448 mieszkańców. Wspomniana wcześniej huta istniała jako kuźnia w Czajkowie prawdopodobnie jeszcze pod koniec XIX a rudę kopano w Czajkowie jeszcze przed II wojną światową i odwożono na stację do Grabowa, skąd szła dalej do hut.

Dzieje Czajkowa (14) 1863-66

24 lutego 1863 przez Czajków wędruje oddział powstańczy (około 250 osób) majora Józefa Oxińskiego, który dwa dni później stoczył w pobliskiej Kuźnicy Grabowskiej bitwę z przeważającymi silami wojsk rosyjskich. Pańszczyzna, którą chłopi musieli odrabiać ją na rzecz dworu w Michałowie trwała do ukazu carskiego. Za otrzymaną w 1864 roku na własność ziemię chłopi płacili po 25 rubli z 1 morgi. 

 

Dzieje Czajkowa (13) 1861

W 1861 został pobudowany na tzw. gliniankach drugi budynek szkolny na zasadach K.E.N. Na mocy ukazu carskiego została przydzielona szkole ziemia i las, który do dziś dnia jest w jej posiadaniu. Jego lokalizacja prawdopodobnie została już dużo wcześniej ustalona przez Stanisława Staszica. W jednej izbie lekcyjnej kier. Józef  Krajewski uczył w j. rosyjskim 120 dzieci - 4 klasy. Do czasów I wojny więcej klas tu nie było. Porównując okres przed 1910 i po stwierdzić należy że nastąpił spadek liczby uczniów. Przyczyną tego było to że w pobliżu została otworzona druga szkoła i część dzieci z dawniej chodzących odeszła do Kuźnicy Grabowskiej.

Dzieje Czajkowa (12) 1827

Wieś Czajków w 1827 była małą osadą mającej (według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego t. I, s 750  z 1880) 14 domów i  57 mieszkańców. W Mielcuchach było 8 domów i 71 mieszkańców a w Salamonach 31 domów i 167 mieszkańców.