Materiały do dziejów ludności żydowskiej na naszym terenie ( 6)

Obóz pracy w Kraszewicach -1942

Akcja oczyszczania terenu na południu województwa objęła ludność żydowską Bolesławca (417 osób), Kuźnicy Grabowskiej (190 osób), Walichnowach (25 osób) i Wieruszowa (1610 osób). Na punkt załadowczy i obóz przejściowy wyznaczono Podzamcze.

W obozie pracy w Kraszewicach, Niemcy zgromadzili kilkudziesięciu Żydów z miejscowości Lututów z powiatu wieluńskiego. Byli oni zatrudnieni przy budowie drogi z Kraszewic do Czajkowa. Likwidacja obozów w Galewicach, Sokolnikach i Kraszewicach nastąpiła w tym samym czasie co likwidacja getta w Wieruszowie, to  jest w sierpniu 1942 r. Żydów wywieziono do getta w Łodzi i do ośrodka zagłady w Chełmnie n. Nerem.

Na podstawie przeprowadzonych badań trudno jest ustalić dokładny bilans przepływu ludności żydowskiej przez getta i obozy pracy na terenie Kaliskiego. Wynika to z faktu, że Niemcy dość dokładnie zacierali ślady ludobójstwa.

 Z dostępnych archiwaliów i zeznań świadków przed prokuratorami i sędziami Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu — Instytutu Pamięci Narodowej sporządzono przybliżony bilans dla interesującego tu nas obszaru. Z danych spisów ludnościowych sprzed l września 1939 r. wynika, że badany teren zamieszkiwało około 33000 Żydów, z czego pewna część (ca. 10%) samorzutnie wyjechała z terenu lub nie powróciła z ucieczki przed Niemcami we wrześniu 1939 r.

Pierwsze wysiedlenia i wywózki do GG objęły około 15000 do 16000 Żydów. Pozostała ludność żydowska, w liczbie około 5000 do 7000 osób była sukcesywnie wywożona do GG oraz koncentrowana (po wstrzymaniu wysiedleń) w gettach otwartych, zamkniętych i w obozach pracy oraz w więzieniu w Ostrowie Wielkopolskim. Z wyliczeń szacunkowych wynika, że przez getta i obozy pracy na terenie Kaliskiego przeszło około 7600 do 9000 Żydów. Na podstawie wiarygodnych dokumentów ustalono, że liczba Żydów, zamordowanych i zmarłych z wycieńczenia w gettach, obozach i więzieniach na omawianym terenie, wynosi 824 osoby. Biorąc jednak pod uwagę fakt zacierania śladów przez Niemców, rzeczywista liczba ofiar jest zapewne o wiele większa. Przyjmując ogólnokrajowy „wskaźnik przeżycia" ludności żydowskiej w wysokości około 10%, można z pewnym błędem przyjąć, że straty fizyczne wyniosły około 29000 istnień ludzkich.

Należy również wyjaśnić fakt zagęszczenia obozów pracy w rejonie Ostrowa Wielkopolskiego, mimo iż skupisko Żydów w tym rejonie w okresie przedwojennym było niewielkie. Wynika to z faktu, że Niemcy podjęli w tym rejonie szeroko zakrojone roboty drogowe i melioracyjne w zlewni rzeki Baryczy i Ołoboku  w celu pozyskania terenów rolnych o wysokiej bonitacji gleb.

Niemcy zastosowali wobec ludności żydowskiej cztery etapy eksterminacji, występujące chronologicznie po sobie: wprowadzenie terroru fizycznego, moralnego, prawnego i ekonomicznego, wysiedlanie do GG, koncentracja pozostałych Żydów i wyizolowanie ich w gettach oraz obozach pracy i likwidacja gett i obozów pracy poprzez wywóz przetrzymywanych w nich osób.

Źródło: VI Biuletyn Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi Instytutu Pamięci Narodowej, Łódź 1998
fot. p. Magdalena Jeziorna