Obóz pracy w Kraszewicach -1942
Akcja oczyszczania terenu na południu województwa
objęła ludność żydowską Bolesławca (417 osób), Kuźnicy Grabowskiej (190
osób), Walichnowach (25 osób) i Wieruszowa (1610 osób). Na punkt załadowczy i
obóz przejściowy wyznaczono Podzamcze.
W obozie pracy w Kraszewicach, Niemcy
zgromadzili kilkudziesięciu Żydów z miejscowości Lututów z powiatu
wieluńskiego. Byli oni zatrudnieni przy budowie drogi z Kraszewic do Czajkowa.
Likwidacja obozów w Galewicach, Sokolnikach i Kraszewicach nastąpiła w tym
samym czasie co likwidacja getta w Wieruszowie, to jest w sierpniu 1942
r. Żydów wywieziono do getta w Łodzi i do ośrodka zagłady w Chełmnie n. Nerem.
Na podstawie przeprowadzonych badań trudno jest
ustalić dokładny bilans przepływu ludności żydowskiej przez getta i obozy pracy
na terenie Kaliskiego. Wynika to z faktu, że Niemcy dość dokładnie zacierali
ślady ludobójstwa.
Z dostępnych archiwaliów i zeznań świadków przed prokuratorami i
sędziami Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu —
Instytutu Pamięci Narodowej sporządzono przybliżony bilans dla interesującego
tu nas obszaru. Z danych spisów ludnościowych sprzed l września 1939 r. wynika,
że badany teren zamieszkiwało około 33000 Żydów, z czego pewna część (ca. 10%)
samorzutnie wyjechała z terenu lub nie powróciła z ucieczki przed Niemcami we
wrześniu 1939 r.
Pierwsze wysiedlenia i wywózki do GG objęły około 15000 do 16000 Żydów.
Pozostała ludność żydowska, w liczbie około 5000 do 7000 osób była sukcesywnie
wywożona do GG oraz koncentrowana (po wstrzymaniu wysiedleń) w gettach
otwartych, zamkniętych i w obozach pracy oraz w więzieniu w Ostrowie
Wielkopolskim. Z wyliczeń szacunkowych wynika, że przez getta i obozy pracy na
terenie Kaliskiego przeszło około 7600 do 9000 Żydów. Na podstawie wiarygodnych
dokumentów ustalono, że liczba Żydów, zamordowanych i zmarłych z wycieńczenia w
gettach, obozach i więzieniach na omawianym terenie, wynosi 824 osoby. Biorąc
jednak pod uwagę fakt zacierania śladów przez Niemców, rzeczywista liczba ofiar
jest zapewne o wiele większa. Przyjmując ogólnokrajowy „wskaźnik
przeżycia" ludności żydowskiej w wysokości około 10%, można z pewnym
błędem przyjąć, że straty fizyczne wyniosły około 29000 istnień ludzkich.
Należy również wyjaśnić fakt zagęszczenia obozów pracy w rejonie Ostrowa
Wielkopolskiego, mimo iż skupisko Żydów w tym rejonie w okresie przedwojennym
było niewielkie. Wynika to z faktu, że Niemcy podjęli w tym rejonie szeroko
zakrojone roboty drogowe i melioracyjne w zlewni rzeki Baryczy i Ołoboku
w celu pozyskania terenów rolnych o wysokiej bonitacji gleb.
Niemcy zastosowali wobec ludności żydowskiej cztery
etapy eksterminacji, występujące chronologicznie po sobie: wprowadzenie
terroru fizycznego, moralnego, prawnego i ekonomicznego, wysiedlanie do GG,
koncentracja pozostałych Żydów i wyizolowanie ich w gettach oraz obozach
pracy i likwidacja gett i obozów pracy poprzez wywóz przetrzymywanych w nich
osób.
Źródło: VI Biuletyn Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu w Łodzi Instytutu Pamięci Narodowej, Łódź 1998
fot. p. Magdalena Jeziorna
fot. p. Magdalena Jeziorna