Polecam bardzo ciekawe opracowanie historyczne dotyczące przynależności
administracyjnej naszego regionu.p. Stanisława Jeziornego (wieloletniego
naczelnika i wójta gminy Kraszewice), któremu dziękuje za udostępnienie
tekstu. Artykuł zawiera wiele cennych informacji faktograficznych oraz
tych dotyczących liderów lokalnej społeczności
Gmina – nazwa pochodzenia niemieckiego, przedstawia jakąś społeczność ( komunę ). Później przyjęto ją jako jednostkę samorządu terytorialnego , lub specjalnego np. gmina wyznaniowa, wioskowa itp. W dawnej Polsce gminą określano jedną wieś. Tak było jeszcze przez dłuższy czas w zaborze pruskim i austriackim. Na ziemiach polskich pierwsza wzmianka o gminie jako najniższym stopniu administracyjnym nastąpiła w 1809 roku w Księstwie Warszawskim.
Na czele gminy stał wójt ( nazwa również pochodzenia niemieckiego ). Funkcję tą sprawowali wyłącznie dziedzice. Rola wójta ograniczała się przede wszystkim do utrzymywania porządku , karania za przewinienia i inne. Właściciele dóbr pełnili tę funkcję bezpłatnie Teren gminy pokrywał się zawsze z terenem dóbr danego właściciela.
O wiele wcześniej od gmin bo już w XIII wieku na terenie Polski tworzyły się parafie. Księża parafialni docierając do wszystkich stanów ludności nie tylko głosili naukę kościoła . ale także zajmowali się podatkami (daninami) i innymi powinnościami poddanych względem właścicieli dóbr i kościoła. Do tego celu służył rejestr urodzeń , ślubów i zgonów z którego można było dokładnie określić wysokość czynszów, pańszczyzny czy dziesięciny.
Wracając do naszych okolic to wiemy, że pierwszy kościół w Kraszewicach powstał pod koniec XVI wieku. Do 1654 roku można by go nazwać kościołem parafialnym, a później wikariatem wieczystym parafii w Giżycach. Na podstawie dotychczasowych danych przyjąć można , że kościół w Giżycach powstał ok. 1507 roku. Kościół w Doruchowie istniał już w XV wieku, a erygowany został z parafii Mikorzyn.
Dobra feudalne w tym czasie najczęściej pokrywały się z terenem parafii. Tak na przykład dobra Bobrownicko – Skrzyneckie ( z obu stron Prosny ) należały do parafii Doruchów. Dobra Giżyckie po obu stronach rzeki Prosny należały do parafii Giżyce. Do parafii w Giżycach ponadto należały wsie podlegające pod miasto Kalisz - takie jak Ostrów (Kaliski), Pieczyska czy Zagórna. Do wikariatu wieczystego w Kraszewicach należały (w przybliżeniu) wsie obecnych parafii Kraszewice i Czajków. Ziemie powyższe od 1564 roku stały się własnością królewską nad którymi pieczę sprawował starosta grabowski. Od 1797 roku ziemie opisywanych Kraszewic wraz z innymi wsiami przeszły w ręce prywatne Radziwiłłów. Giżyce niezmiennie były własnością prywatną dziedziców i zawsze należały do powiatu kaliskiego. Po Kongresie Wiedeńskim dobra giżyckie nie zmieniły się pod względem własności. Zmieniła się natomiast przynależność do parafii. Wsie z lewej strony Prosny włączono do parafii Grabów.
Pod koniec XVII wieku (1689) rozdzielone zostały dobra Skrzyneckie od bobrownickich. Nie zmieniła się jednak ich przynależność do parafii w Doruchowie. Dopiero od 1816 roku ( po Kongresie Wiedeńskim ) wsie Skrzynki , Dębicze i inne wsie dóbr Skrzyneckich przyłączono do parafii (wikariatu wieczystego ) w Kraszewicach gdzie rejestrowane były urodzenia, śluby i zgony jak w każdej innej parafii.
Zachodzi pytanie - dlaczego dobra Skrzyneckie przyłączono do Kraszewic a nie do Giżyc ? W tej decyzji na pewno nie uczestniczyli zwykli mieszkańcy. Decydowali dziedzice Skrzynek, a także przedstawiciele kościoła. Odległość do Kraszewic - szczególnie z Dębicza , była krótsza , a wszystkie drogi były jednakowe- czyli gruntowe. Tak więc w początkowych latach XIX wieku na terenach na wschód od Prosny istniały trzy majątki : w Kuźnicy Grabowskiej , Skrzynkach i w Giżycach. Były więc trzy gminy z wójtami – dziedzicami na czele. W XIX wieku dziedzicami w Skrzynkach byli Biernaccy, a później Witold Murzynowski. W Giżycach dziedzicami byli również Biernaccy (prawdopodobnie krewni tych ze Skrzynek ) , a od 1863 roku Wirginia i Stanisław Sadowski. W dniu 25.04.1797 roku król pruski Fryderyk Wielki podarował całe starostwo grabowskie Michałowi Radziwiłłowi.
W skład starostwa wchodziły trzy klucze: grabowski z siedzibą starosty ( Podgrabów ), mikstacki i kuźnicki obejmujący wsie parafii Kraszewice. Wiadomym jest , że dobrami Radziwiłłów nie zarządzał bezpośrednio książę Radziwiłł czy później hrabia Raczyński. W ich imieniu role zarządców pełnili – gubernator w Grabowie i włodarze majątku w Kuźnicy Grabowskiej. Włodarzami tegoż majątku byli między innymi od 1808 roku Wawrzyniec Bogucki , później Jan Kanty Wierzbicki, Józef Chynowski , Robert Trall i inni. ) Od 1879 roku właścicielem dóbr byłego starostwa grabowskiego w tym również dóbr kuźnickich został Jakub (Jakób) Engelman. W skład dóbr Skrzyneckich wchodziły wsie Skrzynki z dworem i folwarkiem , Kopeć z folwarkiem, Dębicze , Zawady , Kiełpiń z folwarkiem, a później Brzeziny , Spóle , Foluszczyki i Plęsy. Do dóbr giżyckich z prawej strony Prosny należały Giżyce z dworem i folwarkiem , Mączniki z folwarkiem , Renta (dawniej Reta ), Nieszkodnia oraz Racławice z folwarkiem. Do majątku w Kuźnicy Grabowskiej należały wsie obecnych parafii Kraszewice i Czajków . Później również Palaty z folwarkiem w Podgrabowiu .
Na terenie byłego klucza kuźnickiego był dwór z folwarkiem w Kuźnicy Grabowskiej oraz folwark w Michałowie. Początkowo były również folwark w Podgrabowiu (pozostałość po dworze starosty ) oraz w Kraszewicach na bazie byłego wójtostwa. Jak już wcześniej wspomniano funkcję Urzędów Stanu Cywilnego prowadziły dwa kościoły - w Giżycach dla dóbr giżyckich i okolicznych wsi , oraz w Kraszewicach dla dóbr kuźnickich i Skrzyneckich (bez Spóla i Foluszczyk). Taki stan trwał z niewielkimi zmianami aż do 1859 roku kiedy to mocą ukazu carskiego z 16.03.1859 r. ustalono , że wieś gminna powinna mieć co najmniej 50 domów. (dotychczas mogła mieć 10 domów) . Wymogu tego nie spełniała żadna z dotychczasowych wsi „gminnych”.
Od 1859 roku zlikwidowano więc gminę Giżyce której teren włączono do nowej , dużej gminy Ostrów Kaliski. Siedzibę gminy ustanowiono jednak w dworze w Brzezinach. Gmina Kuźnica Grabowska została podzielona. Wyłączono z niej Kraszewice ze Solarnią. Granica przebiegała z północy na południe. Na końcu dawnej Podkuźnicy po stronie Kraszewic pozostało gospodarstwo Kozłowskiego i Głowinkowskiego. Zabudowania obecnie mieszkających tam Rzepeckich , Szmajów i Niedżwiedzkich zostały w gminie kuźnickiej . Podobnie było w Jajakach gdzie po stronie Kraszewic zostały gospodarstwa Koflów i Krawczyków, natomiast gospodarstwo Golanowskich należało do Kużnicy. Kraszewice ze Smolarnią włączone zostały do gminy Skrzynki z siedzibą w Skrzynkach bo tam był dziedzic . Gospodarczo Kraszewice nadal podlegały pod dziedzica w Kuźnicy Grabowskiej który był właścicielem użytków rolnych i lasów. Tak więc od 1859 roku nie zmienili się właściciele majątków po prawej stronie Prosny. Zmienił się jednak podział administracyjny .
Powstała nowa gmina Ostrów Kaliski z siedzibą w Brzezinach , pozostała gmina Kuźnica Grabowska bez Kraszewic, oraz pozostała gmina Skrzynki z Kraszewicami. Ponieważ wójtem był dziedzic ze Skrzynek siedziba wójta- dziedzica pozostała w Skrzynkach. Później (1864 r.) siedziba gminy wraz z towarzyszącymi jej „urzędami” przeniesiona została do Kraszewic . Po powyższej reformie wójtowie - dziedzice byli nadal bezpłatnymi przedstawicielami władzy carskiej. Sprawy USC nadal prowadziły kościoły .
Gruntowna reorganizacja funkcjonowania samorządów gminnych nastąpiła w 1864 roku na mocy czterech ukazów carskich z 02.03.1864 roku. Zniesiono między innymi pańszczyznę w Królestwie Polskim ( Kraju Przywiślańskim ) oraz wprowadzono jednowioskowe gromady (dotychczasowe wsie sołeckie ) z sołtysem na czele , oraz gminy składające się z kilku gromad. Fizycznie - nowa administracja zaczęła funkcjonować od 1867 roku po ukazie carskim z 31.12.1866 roku. Odtąd wójtowie byli wybierani i płatni jako pracownicy administracji. Wybór wójta był na okres 3 lat .Wyboru dokonywali mieszkańcy wsi będący właścicielami gospodarstw przy akceptacji naczelnika powiatu którym był zawsze Rosjanin. Wójt do pomocy miał pisarza gminnego oraz woźnego. W terenie do pomocy służyli sołtysi będący na czele gromad. W naszych stronach ilość i nazwy gmin nie zmieniły się. Przeniesiono jednak siedzibę gminy Skrzynki do Kraszewic. Przy siedzibach gmin działały kasy gminne pod zwierzchnictwem wójta , oraz kasy pożyczkowo – wkładowe pod zarządem trzech członków obieranych na okres trzech lat. Od 1867 roku wprowadzono w miejscowościach gminnych policję carską tzw. Ochranę. Do 1876 roku przy gminach działały Sądy Gminne . Później wprowadzono Sądy Pokoju które działały w większych miejscowościach – najczęściej w miastach gdzie władzę sądowniczą sprawowali Rosjanie. Gminy Skrzynki i Kuźnica Grabowska należały do Sądu Pokoju w Wieruszowie , natomiast gmina Ostrów Kaliski do Kalisza. Często roki odbywały się w Godzieszach.
A oto jak przedstawiała się krótka charakterystyka gmin :
G m i n a O s t r ó w K a l i s k i - Siedzibą gminy był dwór w Brzezinach. Gmina liczyła 8537 mieszkańców (w 1909 r ) i składała się z następujących wsi : Ostrów Kaliski , Giżyce , Racławice , Nieszkodnia , Renta , Mączniki , Zagórna , Pieczyska , Aleksandria , Bugaj , Brzeziny , Wrząca , Dzięcioły, Zaleśna , Zajączki ,Rożenno , Świerczyna , Fajum , Chudoba , Czempisz , Jamnice. Pierwszym wójtem wybieralnym był młynarz z Ostrowa Kaliskiego - Wojciech Jaśkiewicz. Od 1889 roku prawdopodobnie był niejaki Salamon a od początku XX wieku do 01.04.1919 roku - Molka Wawrzyniec. Gmina Ostrów Kaliski niezmiennie należała do powiatu kaliskiego . Teren gminy podlegał pod trzy parafie - w Giżycach , Godzieszach i w Wojkowie. Parafia w Brzezinach powstała dopiero w 1920 roku .
G m i n a K u ź n i c a G r a b o w s k a - Siedzibą gminy do 1919 roku była Kuźnica Grabowska . Najpierw biuro gminne było w budynku dworskim , a później przy skrzyżowaniu drogi prowadzącej do Kużnicy za rzeką z drogą prowadzącą do Jeleni .(budynek ten stoi do dziś ). W 1909 roku gmina liczyła 8099 mieszkańców i składała się z następujących wsi – gromad : Kuźnica Grabowska , Czajków , Głuszyna , Jelenie , Klon , Mielcuchy , Salamony , Muchy . Pierwszym wybieralnym wójtem w 1867 roku był J. Malinowski . Można przypuszczać , że był on potomkiem lub innym krewnym Malinowskiego który w początku XIX wieku był ułanem dworu w Kuźnicy Grabowskiej , a w latach 20-tych pełnił funkcję borowego dóbr kuźnickich . Następnym wójtem na przełomie XIX i XX wieku, aż do końca I wojny światowej był Salamon Józef . Cała gmina należała do parafii w Kraszewicach .
G m i n a S k r z y n k i – Siedzibą gminy były Kraszewice . Gmina liczyła 4937 mieszkańców ( w 1909 r) W skład gminy wchodziły następujące gromady (sołectwa) z przynależnymi do nich wsiami : Spóle (Foluszczyki , Brzeziny , Plęsy ), Dębicze z wsiami Dębicze , Kopeć , Kiełpiń , Skrzynki z wsiami Skrzynki , Zawady , Kopaniny , Palaty z Podgrabowem , Kraszewice A z wsiami Podduchowne , Piaski , Podkuźnica , Podlas , oraz Kraszewice B z wsiami Podrenta , Jajaki , Podlas oraz Smolarnia. Pierwszym wybieralnym wójtem od 1866 roku był Franciszek Jaszczyński z Dębicza. Nie można odnaleźć dokumentów , ale wójt Jaszczyński Franciszek prawdopodobnie otrzymał od państwa gospodarstwo które obecnie w części jest własnością Presiaków. Jaszczyński był wójtem gminy Skrzynki do 1872 roku. Następnym wójtem był niejaki Wabnik Paweł (niepiśmienny). W latach 1881 do 1911 wójtem był Józef Kozłowski – urodzony w Wieruszowie. Wójt Kozłowski również otrzymał gospodarstwo w Kraszewicach – tu gdzie obecnie mieszka Koliński. Za udział w podziale serwitutów otrzymał z puli dziedzica kuźnickiego również ziemię po stronie gminy kuźnickiej. Były to ziemie gdzie mieszkali lub obecnie mieszkają , Rzepeccy , Szmaje , Niedźwiedzcy. Warte podkreślenia jest „rozdawnictwo” gospodarstw przez władze carskie. Przecież to był czas kiedy uwłaszczano chłopów na ziemiach polskich (od 1864 r). W ten sposób rozdano na przykład ziemie w Kraszewicach będące dotychczas własnością probostwa ( późniejsze Podduchowne). Wójt Kozłowski zmarł w 1911 roku. Następnym wójtem gminy Skrzynki w Kraszewicach był Stanisław Jaszczyński. Funkcję tą sprawował z małą przerwą w czasie wojny ( 1916 -1918 ) aż do 1930 roku - tj. do śmierci . Ciekawostką jest to , że wójt Stanisław Jaszczyński był zięciem poprzedniego wójta Kozłowskiego, a synem jeszcze wcześniejszego wójta Franciszka Jaszczyńskiego. Siedzibami pracy wójta , pisarza i woźnego były początkowo prywatne domy wójtów .W 1913 roku wójt Jaszczyński wybudował oddzielny budynek gminny który przetrwał aż do 1983 roku. Budynek pełnił różne funkcje dla instytucji publicznych. Po rozebraniu go wybudowano w tym miejscu Przedszkole. Teren gminy Skrzynki należał do parafii Kraszewice, Giżyce i Węglewice .
W okresie międzywojennym niewiele się zmieniło pod względem przynależności administracyjnej. 08.02.1931 roku w gminie Skrzynki powstało nowe sołectwo (gromada) składające się z wsi Spóle , Foluszczyki, Brzeziny i Plęsy. W gminie Kuźnica Grabowska też powstało nowe sołectwo (gromada) Michałów . (31.05.1933 roku). Zmieniło się również niektóre nazewnictwo. W miejsce szkół elementarnych powstały szkoły powszechne - nota bene z obowiązkowym nauczaniem. Tak było teoretycznie – a w praktyce wg danych statystycznych w Polsce w okresie międzywojennym było około 5 milionów analfabetów. W naszych stronach było znacznie lepiej . W Kraszewicach już w 1927 roku powstała siedmioklasowa Szkoła Powszechna. W 1919 roku powstała nowa parafia Czajków erygowana z parafii Kraszewice. Trzeba przyznać że nowy kościół drewniany wybudowali parafianie własnym sumptem. Do parafii tej należały te same wsie co obecnie. W tym samym 1919 roku mieszkańcy Czajkowa przenieśli kasę gminną a tym samym i siedzibę gminy z Kuźnicy do Czajkowa .Odtąd - gmina nosiła nazwę gmina Kuźnica Grabowska z siedzibą w Czajkowie. W siedzibach (biurach) gmin zwiększyła się obsada pracowników. Dotychczasowego pisarza gminnego przemianowano na sekretarza gminnego . Wsie sołeckie nadal nazywane były gromadami.
Od 1918 roku jedynym wybieranym organem na zebraniach wiejskich był wójt. Wójt musiał jednak spełniać pewne kryteria. Musiał mieć ukończone 21 lat życia, umieć czytać pisać i liczyć. Do pomocy miał dwóch ławników wybieranych przez chłopów. Sołtysi tak jak w okresie wojny i przed wojną zbierali podatki , dbali o porządek w swojej gromadzie itp. Na zgromadzeniu wiejskim prawo wybierania mieli mieszkańcy zamieszkali co najmniej pół roku na terenie gminy.
Po 1921 roku wprowadzono niewielkie zmiany wyborcze . Na zgromadzeniach wybierano nie tylko wójta, ale i radnych . Główne zmiany nastąpiły w 1933 roku. Na zgromadzeniach wybierano tylko radnych ( najczęściej 12 osób ). Radni natomiast spośród siebie wybierali wójta, podwójta , oraz dwóch ławników którzy stanowili Zarząd Gminy. Kadencja rad trwała 5 lat, natomiast sołtysów - 3lata.
W gminie Ostrów Kaliski od 1919 roku wójtem był Leon Dudkiewicz . Później Józef Pawłowski, a od 1934 roku Józef Doruch. Od 1937 roku funkcję wójta pełnił Stanisław Chomieja. Obszar i siedziba gminy nie zmieniła się .
W gminie Kuźnica Grabowska aż do 1925 roku wójtem był Salamon Józef . Później wójtem Józef Łuszczek z Mielcuch. Po 1927 roku wójtem został Andrzej Pędziwiatr. W latach 1931-34 wójtem był Stanisław Sibiński a od 1934 roku do wybuchu wojny Wilhelm Just (senior). Siedziba gminy była w Czajkowie.
W gminie Skrzynki Stanisław Jaszczyński był wójtem od 1911 roku do 1930 w którym to roku zmarł. W latach 1930 - 34 wójtem był Stanisław Skalec ze wsi Dębicze. Ciekawostką jest , że w wyborach na wójta większość głosów radnych uzyskał rolnik z Kraszewic – Franciszek Gracz. Starosta wieluński (który miał ostateczny głos) wskazał jednak na pana Skalca który był bardziej wykształcony. Od 1935 roku wybrano jednak Gracza Franciszka który wójtem był do wybuchu wojny.
W okresie II wojny światowej nie zmieniono przynależności naszych gmin do powiatów. Nadal należeliśmy do powiatu wieluńskiego , a gminy kaliskie do powiatu kaliskiego. Wójtem gminy Kuźnica Grabowska został mieszkaniec Jeleni – Stanisław Śniegula. W Kraszewicach komisarzami byli między innymi , Kosmala , Weber ,Honzel i Marrew. Do września 1940 roku sprawy USC prowadzili księża - później przeszły do urzędów gmin . Rejestracja USC z wsi Kuźnica Grabowska ,Jelenie i Głuszyna przeszła do urzędu w Czajkowie. Początkowo wszyscy sołtysi pozostali ci sami co przed wojną. Później jednak funkcję sołtysów obejmowali Niemcy lub ludzie im sprzyjający . Większość pracowników urzędów gminnych stanowili Polacy . Później było ich coraz mniej. Niektóre funkcje takie jak policja, pracownicy poczty , lekarze pełnili wyłącznie Niemcy. Zmieniono nazwy miejscowości i tak Kraszewice na Schongrund , Czajków na Kiebitztal , Kuźnicę na Schmiedegraben . Od lipca 1943 roku połączono gminy z siedzibą w Czajkowie. Pracowników z Kraszewic dowożono do pracy w Czajkowie.
Po wojnie granice gmin nie zmieniły się. Jeszcze przed wojną wsie gromady Dębicze i Skrzynki starały się o przyłączenie ich do gminy Grabów. Przeszkodą był brak powiatu ostrzeszowskiego W tym samym okresie przed wojną gminy Skrzynki i Kuźnica Grabowska starały się o przyłączenie ich do powiatu kaliskiego . Głównym argumentem była odległość od siedziby powiatu . Z Kraszewic do Wielunia było 50 km, natomiast do Kalisza 37 km. Podobne starania były zaraz po II wojnie światowej . Do 1954 roku niewiele się zmieniło. Wyjątek stanowi przyłączenie gromady Spóle w 1949 roku do gminy Galewice ,oraz w 1953 roku gromady Palaty do Grabowa i powiatu kępińskiego. Pierwsze zalążki władzy w gminach nastąpiły już w lutym 1945 roku. W Kraszewicach oficjalnie wójtem gminy Skrzynki w wyniku wyborów 04.08.1945 roku (wybory nie powszechne ) został Puchała Antoni ze Skrzynek . Następnymi wójtami byli : 06.03.1946 - 03.02.1947 – Frankowski Czesław z Dębicza , 04.09.1947 - 01.02.1948 -Szmaj Stefan z Kraszewic . Od 01.02. 1949 r. do 25.09.1949 r. – Plewiński Władysław z Kraszewic. Od 25.09.1949 roku wójtem został Wróblewski Franciszek.
W gminie Kuźnica Grabowska w okresie od 30.04.1945 roku do 15.03.1946 r. wójtem był Bolek (nie odnaleziono imienia ) , od 15.03.1946 r. do 09.01.1947 pełniącym obowiązki wójta był Poręba Józef z Jeleni. Od 09.03.1947 roku wójtem gminy Kuźnica Grabowska w Czajkowie został Pietrzak Bronisław z Kuźnicy.
W gminie Ostrów Kaliski od 04.09.1948 roku został Borowiak Franciszek. Siedziby wszystkich urzędów gminnych pozostały „po staremu”. 20.03.1950 roku weszła w życie ustawa o jednolitej władzy państwowej. Ustawa zmieniała między innymi kompetencje i nazewnictwo organów gminy. Zniesiono zarządy gmin , a na ich miejsce wprowadzono Prezydium Gminnej Rady Narodowej. Funkcję wójta ( w przybliżeniu ) przejął przewodniczący prezydium gminnej rady narodowej. Na wyższym szczeblu zniesiono urzędy starostów i wojewodów.
W dniu 25.09.1954 roku sejm podjął ustawę o reformie podziału administracyjnego Polski. Fizycznie ustawa weszła w życie od 01.01.1955 roku. Po raz pierwszy wybory samorządowe były powszechne w lokalach wyborczych. Inną kwestią jest to , jak sporządzano listy kandydatów. Kandydaci umieszczeni na pierwszych miejscach kart wyborczych prawie zawsze zostawali wybrani ponieważ nie było obowiązku skreślania nazwisk , a kartę wyborczą można było wrzucić do urny bez żadnego skreślenia . Wyborcy nie składali swoich podpisów w lokalu wyborczym; zwykle udział w wyborach odhaczano. A oto przykład wyborów do Sejmu 26.10.1952 roku w lokalu wyborczym w Kraszewicach wg relacji Jana Szmaja - naocznego świadka owych wyborów. Lokalu wyborczego strzegło 6 funkcjonariuszy UB z Pabianic. Po zakończeniu głosowania funkcjonariusze rozkazali przewodniczącemu komisji wrzucić do urny 500 głosów czystych. Niektórzy członkowie komisji próbowali protestować, ale im odradzono gdyż tamci byli uzbrojeni. W taki oto sposób zaprowadzano nowy ustrój w Polsce .
Jakie zmiany nastąpiły po wejściu w życie ustawy z 1954 roku ? Otóż zlikwidowano gminy jako najmniejsze jednostki administracyjne , a powołano o wiele mniejsze Gromadzkie Rady Narodowe. W naszych okolicach powstały nowe GRN w Mielcuchach , Czajkowie , Kuźnicy Grabowskiej , Kraszewicach , Dębiczach , Giżycach oraz w Ostrowie Kaliskim bez Brzezin. Gromady z powiatu wieluńskiego włączono do reaktywowanego powiatu ostrzeszowskiego .Całość do województwa poznańskiego . Giżyce i Ostrów Kaliski pozostały w powiecie kaliskim oraz w województwie poznańskim do którego powiat kaliski między innymi został przyłączony od 01.04.1938 roku. Poza zmianami na szczeblu gminnym (gromadzkim ) wprowadzono zmiany na wsiach. Dotychczasowe gromady na czele z sołtysem nazwano tak jak dawniej sołectwami . Zlikwidowano jednak funkcję sołtysa wprowadzając nową nazwę pełnomocnika wsi. Ponadto wprowadzono tzw. Inkasentów obsługujących więcej sołectw . Inkasenci zbierali przede wszystkim zobowiązania pieniężne ludności względem gromady (gminy). W GRN Kuźnica Grabowska inkasentem był Studziański , a w Kraszewicach Skiba Antoni. W GRN Giżyce funkcję inkasenta oraz sołtysa pełnił Mikołajczyk Józef. Ten system nie utrzymał się długo na wsi i już w 1958 roku zniesiono funkcję inkasentów , a wprowadzono sołtysów.
Krótka charakterystyka kilku gromadzkich rad narodowych.
G r o m a d a D ę b i c z e - Siedziba GRN początkowo była u pana Romanowskiego , a później w domu p. Skalca Edmunda. Przewodniczącym Prezydium GRN został Roch Homieja . Gromada obejmowała wsie Dębicze , Skrzynki , Zawady ,Kopeć , Kiełpiń i Kopaniny. GRN Dębicze jako samodzielna jednostka funkcjonowała do końca 1958 roku. Od 1959 roku została przyłączona do GRN Grabów.
G r o m a d a K r a s z e w i c e - Biurami GRN początkowo był stary budynek (carski) , a od 1956 roku biura przeniesiono do domu pana Koprowskiego Stanisława. Od 1958 roku biura GRN mieściły się w budynku Jana Szmaja. W 1972 roku oddano do użytku nowy budynek GRN który dotąd jest siedzibą Urzędu Gminy . Przewodniczącym Prezydium GRN w 1955 roku nieprzerwanie był dotychczasowy wójt - Wróblewski Franciszek . Pan Wróblewski był przewodniczącym do 1964 roku (do śmierci ). Następnym przewodniczącym do końca 1972 roku był Niemiec Jan . Gromada Kraszewice obejmowała wsie sołeckie Kraszewice A ( Piaski , Podkuźnica , Podlas , Podduchowne ) ; Kraszewice B (Podrenta , Jajaki , Podlas i Smolarnia ). Do GRN Kraszewice w 1962 włączono GRN Giżyce.
G r o m a d a K u ź n i c a G r a b o w s k a - Siedziba Prezydium GRN znajdowała się w nowej strażnicy OSP. Przewodniczącym Prezydium został dotychczasowy wójt - Pietrzak Bronisław. Pan Pietrzak pełnił tą funkcję do 1964 roku. W latach 1964 - 65 przewodniczącym był Bronisław Powolny , a w okresie od 1964 roku 1971 przewodniczącym był Wróbel Piotr z Jeleni. W 1971 roku pełniącym obowiązki przewodniczącego pełnił Wielgusiak Stefan . Gromada Kuźnica obejmowała wsie : Kuźnica Grabowska (Bigosy, Kużnica za rzeką ) , Jelenie ( Jelenie , Folusz , Jajaki , Jeziorki , Nowe Stawy ) oraz Głuszyna (Tułazy ,Dymarka , Zdychy ). GRN Kuźnica Grabowska jako samodzielna jednostka istniała do 1972 roku i włączona została do GRN Kraszewice.
G r o m a d a G i ż y c e - Siedziba GRN była w domu Sipia Michała (niedaleko kościoła ). Przewodniczącym Prezydium GRN został Konieczny Leon. Od 1958 roku przewodniczącym był Ilski Lucjan z Racławic. GRN Giżyce obejmowała wsie : Giżyce (Jeziorki ,Akacyjki ) , Mączniki ( I , II , i III), Racławice ( Przy szosie , Grudzie , przy Jeziorkach ), oraz sołectwo połączone Renta z Nieszkodnią (w skład sołectwa wchodziła również najmłodsza wieś Jaźwiny) . Gromada Giżyce jako samodzielna jednostka funkcjonowała do końca 1961 roku. Od stycznia 1962 roku włączona została do GRN Kraszewice .Przedtem bo w 1960 roku przeszła z powiatu kaliskiego do powiatu ostrzeszowskiego . Po przyłączeniu GRN Giżyce do Kraszewic w 1962 roku powstało nowe sołectwo Jaźwiny utworzone z wsi Smolarnia , Jaźwiny i Nieszkodnia. Poza tym wieś Renta włączono do sołectwa Kraszewice B .
Od 1973 roku wprowadzono w Polsce nowelizację ustroju administracyjnego. Zlikwidowano gromady a wprowadzono na powrót gminy. Wprowadzono również funkcje naczelników w gminach i powiatach. Nadmienić trzeba , że w 1973 roku gromady Kraszewice i Czajków włączono do miasta i gminy w Grabowie n/Prosną. Reaktywacja tych gmin nastąpiła 01.10.1982 roku dla Czajkowa i 01.01.1984 roku dla Kraszewic. Reaktywowane gminy pozostały w starych granicach z wyjątkiem wsi Giżyce która pozostała przy Grabowie. Od 1990 roku zmienił się radykalnie ustrój gmin - powróciły zarządy i wójtowie. Zmienił się również sposób zarządzanie gminami. Problem przynależności gminnej w naszych stronach jest tak obszerny , że trzeba go przedstawić oddzielnie.
Kraszewice 04.04.2020 roku Stanisław Jeziorny
Jerzy Krzywaźnia, 90. rocznica úmierci wójta gminy Skrzynki z siedzibą w Kraszewicach Stanisława Jaszczyńskiego. Był liderem miejscowej spoleczności., Twój Puls Tygodnia, Nr. 899, 16 czerwca 2020.
